Gat

Terras is een toonaangevend tijdschrift voor internationale literatuur dat als geen ander tijdschrift schrijvers introduceert waarvan je gewild had dat je ze eerder kende.

Terras #23 ‘Gat’ is net verschenen.

Met bijdragen van Inger Christensen, Anneke Brassinga, Louis-Karl Picard-Sioui, Ulrike Draesner, Lars Gustafsson, Dan Pagis, Senka Marić en vele anderen.

Een … lees meer →

Avondlog

| Wim Noordhoek

Kroniek van de Rua 513.2

februari 14, 2023

João Paulo Borges Coelho

Proloog: over de namen en de straat 

De Rua 513.2 heeft een rekenkundige naam. Alsof het de uitkomst is van een exacte berekening: 513,2 meter lang vanaf het open veld tot aan de zee, of 5,132 meter breed als we de komma laten dansen. Alsof de straat begint op een hoogte van 0,5132 meter boven zeeniveau, of de eenenvijftig komma tweeëndertigste straat is vanaf een mysterieus centrum in een geheime straat nul, bepaald door een naamloze maar machtige planner. 

Het zou ons niet hebben verbaasd als ze vernoemd was naar een of andere kapitein-ter-zee met een borstelsnor, zoals degene die Zoeloekeizer Gungunhana heeft verslagen met een tegenwoordig twijfelachtige heldhaftigheid. Het was tenslotte een koloniale straat bewoond door handelaren en politieagenten, ambtenaren en doctoren, en bediend door personeel op blote voeten en met gestreken schorten. Een wat onschuldigere naam zou ook niet misplaatst zijn, Rua da Boavista bijvoorbeeld, niet alleen om … lees meer →

Adelaide

januari 10, 2023

Maria Judite de Carvalho

Het punt voorbij

oktober 27, 2022

Caio Fernando Abreu

Voor Lívio Amaral

Het regende, regende, regende en ik liep in de regen, op weg naar hem, zonder paraplu of zo, ik verloor die dingen altijd in cafés, ik had alleen een fles goedkope brandy bij me, die ik stevig tegen mijn borst klemde, het klinkt overdreven als ik het zo zeg, maar zo liep ik, door de regen, met een fles brandy in mijn hand en een nat pakje sigaretten in mijn zak. Ik had op een bepaald moment wel een taxi kunnen nemen, maar het was niet zo ver en als ik een taxi nam, kon ik geen brandy en sigaretten kopen, en ik dacht toen ook dat het beter was om natgeregend aan te komen, omdat we dan de brandy zouden drinken, het was koud, niet zo heel koud, het was meer het vocht dat in mijn kleren ging zitten, dat optrok door de dunne, doorgesleten zolen … lees meer →

Door de stad, over de rijstrook van de geest

oktober 27, 2022

Maartje de Kort

OVER CAIO FERNANDO ABREU

Caio Fernando Abreu (1948-1996) werd geboren in Santiago, een plaats in het binnenland van de zuidelijke Braziliaanse deelstaat Rio Grande do Sul. In 1963 verhuisde het gezin naar de hoofdstad Porto Alegre. Daar begon hij in 1967 aan een universitaire studie Letteren en Theaterwetenschappen, die hij in 1968 afbrak om in São Paulo te gaan werken voor het toen net opgerichte tijdschrift Veja. 

Het was de tijd van de militaire dictatuur, die Brazilië van 1964 tot 1985 in haar greep zou houden. De repressie uitte zich in censuur en totale controle en beknotte ook de jonge Caio Fernando Abreu, die zich sterk aangesproken voelde door staatsgevaarlijke zaken als het existentialisme en de beatniken hippiecultuur en zich vol overgave in een subcultuur vol seks, drugs en rock-’n-roll stortte.

Toen hij in 1968 op een opsporingslijst kwam te staan van de DOPS (de geheime politie van het militaire regime), … lees meer →

Inhoud #22 Lusofonie

oktober 26, 2022

De redactie

Anne Lopes Michielsen Grasduinen in de Lusofonie

Filipa Leal Gedichten Vertaling: Marilyn Suy

Caio Fernando Abreu Het punt voorbij Vertaling: Maartje de Kort

Maartje de Kort Door de stad, over de rijstrook van de geest Over Caio Fernando Abreu

Anne Lopes Michielsen Doorverbinden Over Djaimilia Pereira de Almeida

Djaimilia Pereira de Almeida Telefoons Vertaling: Anne Lopes Michielsen

Luís Miguel Nava Gedichten Vertaling: Adri Boon 

Mário de Carvalho De zonderlinge oorlog op de Avenida Gago Coutinho Vertaling: Arie Pos

Arie Pos Le plaisir du texte Over Mário De Carvalho

Joana Bértholo & Mário Guerra Galáxias

Márton Biró Onbestaande woorden voor bestaande gevoelens Over Natalia Borges Polesso

Natalia Borges Polesso Amora Vertaling: Anne Lopes Michielsen

Conceição Lima Gedichten Vertaling: Arie Pos

Bruno Vieira Amaral … lees meer →

De vloeibare stad

oktober 1, 2022

Filipa Leal

De stad schommelde als een schip. Nee. Misschien was de grond ergens opengebarsten. Nee. Het was de duizeligheid. Het afscheid. Nee. Misschien was de stad van water. Hoe overleef je een vloeibare stad? (Ik probeerde overeind te blijven als een schip.) De vogels maakten zich nat tegen de torens. Alles vervluchtigde: de klokken, de uurwerken, de katten, de bodem. Verrotting vrat aan haren, aan het zicht. Er lagen roerloze vissen op de stoep. Robuuste masten stutten de muren van de dingen. Matrozen vielen de kroegen binnen. Ze lachten luid vanuit de nok van hun schepen. Beukten deuren in. Mensen zaten binnenshuis te vissen. Sliepen op flinterdunne vlonders, als vlotten. Hun lippen blauw van de kou en van misselijkheid. Ze zagen niets. Bedreven snel de liefde in het schemerlicht. Uit angst voor de dood. De stad leek van kristal. Bewoog mee met de getijden. Als een afspiegeling van andere kuststeden. Toen … lees meer →

Grasduinen in de Lusofonie

oktober 1, 2022

Anne Lopes Michielsen

Doet een vertaler iets liever dan grasduinen? In tijdschriften en boeken? Je onderdompelen in teksten, in woordenboeken en grammatica’s speuren naar de zevenentwintigste betekenis van iets en de juiste vinden. Een leven lang leren, bijschaven en verfijnen, en eeuwig op zoek naar verrassende pareltjes om aan een nog onbekende lezer te onthullen. In de duinen van de lusofone literatuur ligt het voor het oprapen, daar hebben we geen metaaldetector voor nodig. Maar in het Nederlandse taalgebied zie je er – helaas – weinig van terug.

Jaren geleden zag ik ergens op een schoorsteenmantel het toen spiksplinternieuwe vierde nummer van Terras, ‘Berlijn’. De gespiegelde letters op het omslag als twee kanten van dezelfde munt, als een tekst en haar vertaling. Er klikte iets. Zo’n bloemlezing maar dan van Portugeestalige literatuur in ver taling, zou dat geen schitterende manier zijn om ongehoorde stemmen oorverdovend luid te laten klinken?

Achttien nummers later – … lees meer →

Tussen geestwezen en menszijn

mei 20, 2022

Logan February, Pelumi Adejumo

In the liminal space of spirit-being

Een korte introductie tot het werk van Logan February

De Yorùbá cultuur kent vele mythes en gebruiken rondom de wetten van de natuur: geboorte en dood. Voor het themanummer ‘Jungle’ van Terras kozen Flora Valeska Woudstra en ik enkele gedichten van Logan February die een circulaire relatie aangaan met rouw en wedergeboorte. Logan February is een non-binaire Nigeriaanse dichter en songwriter en studeert aan Perdue University’s MFA programma in Creative Writing. Hun werk verscheen eerder in The Guardian Life, The Rumpus, Lambda Literary, Washington Square Review, Africa In Dialogue en op vele andere plekken. Hen is auteur van In the Nude en drie chapbooks. Logan ontving in 2020 The Future Awards Africa Prize for Literature.

In het gedicht Dúrójayé, hebben we te maken met een entiteit die horizontale tijd overstijgt. Dúrójayé betekent ‘degene die wacht op de vreugde van het leven’. Àbikú is … lees meer →

De taal van vogels

mei 8, 2022

Norbert Scheuer

Mijn vroege voorvader Ambrosius Arimond dacht dat alle vogels op onze aarde een gemeenschappelijke taal hebben. Zijn leven lang hield hij zich bezig met het ontcijferen van hun zang, een wereld van magische klanken, tekens en betekenissen. Elke vogelsoort en haar individuele zang waren voor Ambrosius letters van een cryptisch alfabet. Die zang heeft hij naar verluidt opgetekend in een door hemzelf verzonnen schrift. Het vliegbeeld van vogels, dat voor elke soort karakteristiek is, was de grammatica van deze taal en de hemel een lapis-lazuliblauw perkament, dat de hele aardbol omspande en tot de stratosfeer reikte, waar de gierzwaluwen minnekoosden in hun vlucht. Zijn wetenschappelijke expedities brachten de jonge Ambrosius vrijwel overal; volgens zijn reisverslagen stak hij anno 1776 de Alpen over, bereikte Veneti , zeilde vanaf daar via de Middellandse Zee naar het oosten, volgde de zijderoute tot Akko, het voormalige Ptolema s, en reisde verder naar Palestina, met karavanen door … lees meer →

Vrijheid van handelen – Filosofie door moord

mei 1, 2022

Henri Michaux

Filosofie door moord

Wie minder dan honderd keer heeft gedood, werpe de eerste steen naar mij.

De mens kan niet zonder filosofie. Een volwassene zonder filosofie is potsierlijk. Je moet eraan zien te komen. Sterkte ermee en scherpzinnigheid toegewenst. Maar ik ga het er hier niet speciaal over hebben. Voor wie aan een half woord genoeg heeft, heb ik het er overal over. Ik ga het hebben over de massa. Als ik de verschillende onmogelijkheden overweeg die me beletten om vooruit te komen, dan moet ik op dat moment geen mensen op straat tegenkomen. Je komt overal maar al te veel mensen tegen door wie je je geloof verliest, die je lastigvallen, je afremmen, je stoppen, je van mening doen veranderen. Gelukkig zijn er momenten van stormachtige zekerheid waarop al die druktemakers zich aan de ‘verkeerde kant’ bevinden, de kant die moet wijken, terwijl die van u sterk … lees meer →

Een suf feestje

april 21, 2022

Nils-Øivind Haagensen

het was een warme dag vijfentwintig graden of meer we liepen langs de rivier de tram naar Kjelsås en dan door Nydalen langs de Akerselva

gewoon omdat het een warme dag was en de rivier daar lag zoals hij daar altijd ligt zachtjes snorrend (zei jij) als Dikkie Dik (zei jij)

we stonden op een brug en keken naar het water jij voelde je tevreden maar wel somber ik voel me tevreden maar wel somber (zei jij) een soort brandende weemoed

we kwamen dichter bij de stad meer mensen

op het bankje buigt de jongen zich naar het meisje en kust haar op de picknicktafel steken de meisjes de koppen bij elkaar en we kunnen ze niet horen op het speelveld gooien jongens en meisjes hun jassen in het gras en rennen achter elkaar aan

en vaak word ik wakker met mijn dekbed en kussen op de grond (zei jij) … lees meer →

Bluets – Bespiegelingen in blauw #200

april 14, 2022

Maggie Nelson

I

#200

‘Je kunt niet twee keer in

dezelfde rivier stappen’

– een levenslustig loflied,

zonder enige twijfel. Maar

eigenlijk is dit maar één

versie van het nagelaten

fragment van Heraclitus, die

niet voor niets de bijnaam

‘De Duistere’ kreeg. Andere

versies: ‘Op wie in dezelfde

rivier stapt, stroomt steeds

weer ander water toe’; ‘In

dezelfde rivier stappen we

en stappen we niet, we zijn

en we zijn niet’; ‘Men kan

niet twee keer in dezelfde

rivier treden, want ander

en alsmaar ander water

stroomt voorbij’. Iets lijkt

hier hetzelfde te blijven,

maar wat?

 

II

#200

‘Je kunt niet twee keer

in dezelfde rivier stappen’

– een bemoedigende

leuze, zonder meer. Maar in

feite is dit maar   n lezing

van het fragment dat is

nagelaten door Heraclitus,

die de gepaste bijnamen

‘De raadselachtige’ of ‘De

duistere’ droeg. Andere

lezingen: ‘Over hen die in

rivieren stappen en dezelfde

blijven zullen … lees meer →

Station Osnabrück naar Jeruzalem | Fragment

april 10, 2022

Hélène Cixous

– In de Tragedie zit een tragedie verborgen die niet kan worden verteld omdat niemand de kracht ervoor heeft. Het is een met zonde en onschuld vermengde dwergtragedie waarin alle personages redenen hebben alle personages verwijten te maken, woede waait, bij het idee van god, bij het idee van liefde, redenen voor zelfverwijt, er is geen enkele vergiffenis, alleen maar droefenis en wrede verrassing. Dat er een tragedie verborgen zit in de zwartgeblakerde plooi van de Tragedie, dat is het tragische. Als ik niet zou schrijven, zegt het boek, zou niemand iets weten over de waarachtige Passie van Andreas

Iedereen begroef hem onder het puin van de herinnering.

Omi zat onder een parasol op Paradis plage.

Ze was bang voor een zonnesteek.

– De kandidaat voor de dood Jonas Andreas staat achter eenvolgens angemeldet op Goethestraße 37, Guten bergstraße 5, Nikolaiort 2, Friedrichstraße 25, Große Straße 44, hij zocht het … lees meer →

Inleiding bij ‘Station Osnabrück naar Jeruzalem’

april 10, 2022

Désirée Schyns

In de loop van de afgelopen vijftig jaar heeft Hélène Cixous (Oran, 1937) meer dan 75 boeken gepubliceerd, maar in het Nederlandse taalgebied is zij vooral bekend als auteur van een tweetal theaterteksten voor het Théâtre du soleil van Ariane Mnouchkine en als feministisch auteur. Vanaf eind jaren negentig ontwikkelt Cixous een geheel eigen vorm van ‘autofiction’ waarin ze een zoektocht onderneemt naar persoonlijke en familieherinneringen die nauw verweven zijn met de tragedies van de twintigste eeuw. Het zijn speelse, avant-gardistische en experimentele teksten waarmee het Nederlandstalige publiek nog niet eerder kennismaakte omdat er sinds begin jaren negentig geen werk meer van deze Franse auteur met Algerijnse roots in het Nederlands werd vertaald.

Haar fascinatie voor Osnabrück ontstond dankzij de verhalen van haar joodse grootmoeder, Omi, weduwe Rosalie Klein-Jonas, die eind november 1938 haar toevlucht zocht bij haar dochter Éve (Hélènes moeder), die Osnabrück al eerder was ontvlucht en in … lees meer →

Orfeu Negro

april 10, 2022

Michaël Slory

ORFEU NEGRO

Mi sa singi a son opo kon, te den stari wasi komoto na loktu. Mi sa singi alanya worku, penipeni pangi fu rediblaw, blaka, di no man ori ensrefi te mi son e kon; wan geri boskopu fu ala di didon ete na ini den kanpu, fu ala di srebi breni… Mi sa singi a son opo kon, fu ondro a watra di bradi sote, te un opo kon na doro fu arki a nyunsu di mi ati e lusu: wanwan dropu fu mamanten son.

ORFEU NEGRO

Ik zal zingen om de zon te laten opkomen, wanneer de sterren weggewassen zijn uit de lucht. Ik zal zingen in wolken van oranje, bespikkelde lendendoeken van roodblauw, zwart, dat zich niet langer kan staande houden wanneer mijn zon aankomt; een gele boodschap voor allen die nog in hun kampen liggen, voor allen die blind zijn van slaap… Ik zal zingen … lees meer →

Tsjernobylverhalen

april 2, 2022

Ingrid Storholmen

Het is een lenteavond, de lucht is zacht, sommigen maken zich klaar voor de nachtdienst, anderen genieten van de avond en de warmte, een echte zwijmelavond.

Het kind vindt ‘atoom’ een fijn woord. Ik leg uit dat het groot, maar ook klein is. ‘Tegelijk?’ vraagt het kind. ‘Ja’, antwoord ik. De rivier de Pripjat is breed en geel, het kind wil dat we erheen gaan. ‘Kunnen we geen oorlogje spelen met atomen?’ ‘Nee, ze zeiden dat het atoom onze arbeider is, niet onze soldaat’, zeg ik. Het is vrijdag, bijna weekend, maar ik ben nerveus, er moet vannacht iets op de centrale zijn gebeurd, er moet iets fout zijn gelopen, ik kan het bijna voelen.

We zagen dat vrachtwagens en overvolle bussen Pripjat verlieten, daar woonde iedereen die in de centrale werkte. We beseften dat er iets ernstigs was gebeurd. De kinderen kwamen thuis uit school, de leraren hadden gezegd … lees meer →

Gedichten

maart 19, 2022

Lea Marie Løppenthin

wind

de wind beweegt de damp van de fabriek zodat het lijkt op een plechtigheid het lijkt op een eis om herkenning als een joviale groet van een vriend die je een beetje vergeten was de vergeten vriend herhaalt een oude waarheid:

de slaap is het lichaam van de dromen ook de droom verwacht voedsel ook de droom verwacht ritme

maar ik eis ritme met een scherpte die ritme onmogelijk maakt

ik bind de geesten in kapsels om de hoofden zodat ze minder aan afval moeten doen denken zodat ze meer aan afval dat niet verdwijnt moeten doen denken zodat ze meer aan haar moeten doen denken dat op onze huid groeit iedere dag zit op zijn datum als een soldaatje

zodat de wind verlegen wordt bijna meer verlegen dan wij zodat het etmaal verlegen wordt bijna meer verlegen dan wij

eekhoorns

mijn oma nam foto’s en plakte ze in … lees meer →

Lofbewegingen

maart 12, 2022

Sharmistha Mohanty

Op de achterbank van de auto wiegt de tanpoera heen en weer; de kalebas wordt aan weerszijden tegengehouden met opgerolde doeken. Ze rijdt langs gesloten pakhuizen, een ijzerhandel op het punt van dichtgaan, waar het vermoeide witte licht op de spinnenwebben achterin valt en de ingehuurde jongen in het donker bij de ingang naast zijn dromen zit, langs een park met een vergrendelde poort waarachter grote, nachtzwarte bomen oprijzen, tot ze bij het verkeerslicht stopt. Een man in de auto naast haar kijkt opzij en blijft haar lang aanstaren, met een blik die zo aanwezig is, zo ontdaan van verleden of toekomst, dat die de tijd ontketent en terug de wildernis in werpt waar hij vandaan kwam. Teakbomen bedekken het land, net als de kleinere cashews met hun rijpende roze vruchten, de weg slingert ertussendoor, in de verte wordt de hemel gestut door heuvels en ontstaat de wereld elk moment … lees meer →

Gedichten

maart 4, 2022

Marte Huke

Tekens verspreiden zich als zaden in de wind Ben je een haakje Ben je een dubbele punt

Of een punt die zich verspreidt de armen uitslaat en alles omarmt

We vallen elkaars vorm in en uit Weven gedachten met de hand

De stem neemt het bij vlagen over zachtjes, heel zachtjes vult de toon de ruimte

Ademen, amper hier zijn

In al het leven een stroom naar een ander Als je uit de tijd treedt maakt de brekende schakel de stevige schakels sterker

 

 

De regen zingt de druppel

Het regent al maanden De seizoenen verliezen richting Verliezen elke richting, krijgen een richting Verliezen hun zicht, krijgen een zicht Verliezen hun gehoor, alles wat ik hoor is het koor van bijen dat de tuin heeft verlaten

 

 

De woorden vluchten voor de gedachte Bedekken, verbergen, verstoppen In ieder woord raakt een gedachte verloren

Het geheugen kan de beleving … lees meer →

Glinstering

februari 27, 2022

Pär Hansson

De ochtendzon bracht licht en glinsteringen over de rivier en het open bos voor de rivier. Deze ochtend waren er in de bomen op ons erf mensen opgehangen aan lijnen. Het waren kinderlijven die in de bomen hingen, ze hadden de hoofden van volwassenen en volwassen trekken. Hun gezichten waren groot en rijp als vruchten terwijl hun lijven kleiner waren, in regressie. Dit verschil tussen lijf en hoofd viel mij op. De lijnen zaten vast onder de armen en hun schouders zaten omhooggeschoven tegen de ronde wangen. Ze hingen erbij als in een tuigje en sommige van hen glimlachten naar me, een vermoeide glimlach, alsof ze nog maar net uit de zee of van een andere onheilsplek waren gered. Een paar herkende ik, andere helemaal niet. Maar daar hingen ze voor mij, bij elkaar, even werkelijk als een kennissenkring. Achter hen goot de zon zijn licht over het water van … lees meer →

Die Tropen bin ich!

februari 20, 2022

Fyke Goorden

Robert Müller (1879-1924) behoort tot het slag schrijvers dat ronddoolt in de schemerzone tussen volmaakte vergetelheid en periodieke herontdekking. Er is altijd wel weer iemand die hem terug tevoorschijn haalt, in onze contreien bijvoorbeeld J.J. Oversteegen, die Müllers roman Tropen rekende tot de ‘paar voorbeelden van boeken en schrijvers die een sensatie van openbaring, van epifanie, bij mij teweeg hebben gebracht’ (hij wijdde aan Tropen ook een doorwrocht hoofdstuk in zijn literatuurtheoretische essaybundel Anastasio en de schaal van Richter).

Müllers incidenteel oplaaiende faam berust dan ook hoofdzakelijk op het in 1915 gepubliceerde Tropen. Der Mythos der Reise, een Oostenrijks hoogtepunt van expressionistisch proza dat werd geprezen door Döblin en Musil. Het was het beoogde eerste deel van een trilogie met de titel ‘Atlantis’, waarvan de overige twee delen (Die graue Rasse en Geld) op een handvol fragmenten na nooit zijn voltooid. Müller laat ons in het voorwoord van Tropen geloven … lees meer →

Tropen. De mythe van de reis

februari 20, 2022

Robert Müller

Ik ben dood. Ik ben gestorven, addio. De Hollander heeft me vermoord. Hij heeft zijn gif in mijn hart gespoten en daar ben ik aan gecrepeerd. Ik zal nooit meer overeind komen. Ik ben maar een naamloos iets, dat geen kracht meer heeft. En dan bedenk ik dat dat reusachtig jammer is, want het boek dat ik wilde schrijven over mijn ervaringen met het menselijk verkeer en het effect van mens op mens, zal ik nooit meer schrijven. Ik zou het De tropen genoemd hebben, niet alleen omwille van het milieu en vanwege de als het ware hypertrofische en duidelijke ontplooiing van alle menselijke betrekkingen, die hier zuiver en ongeremd, om zo te zeggen tropisch voortwoekeren; niet alleen omdat het hele menselijke gevoelsleven herleid is tot zijn vegetatieve leven, maar uit arglist, uit spitsvondigheid, omdat al het gegevene altijd alleen maar een poëtische methode, een troop is, en omdat dit … lees meer →

Plaatsen, vinden, sorteren, schikken en onderhouden

februari 13, 2022

Kristin Eiríksdóttir

Tijdens de zomer van 2009 – het jaar waarin ik 19 jaar werd – vond er in het Zuidland tweemaal een aardbeving plaats, de eerste op 17 juni en de tweede op de 21ste. Ze hadden een gemeten sterkte van 6,5 op de schaal van Richter, ongeveer, dat is veel; de aardbevingen waren krachtig, iedereen sprak over waar ze zich bevonden toen de aarde beefde. Het deed er niet toe hoe banaal hun bezigheden waren; naar de supermarkt wandelen of je haren kammen. De verhalen gingen van mond tot mond, veranderden en werden aangevuld. Sommigen logen om hun aardbevingsverhaal aangrijpender te maken, hoeveel zouden er gelogen hebben?

Ik loog niet omdat mijn beide verhalen nogal goed waren: 17 juni kleedde ik mij om in de kleedkamer in de kelder van verzorgingstehuis Grund en plots beefden de ijzeren kasten tegen de muur en slingerden de deuren in hun scharnieren heen en … lees meer →

Gedichten

februari 6, 2022

Thomas Tidholm

Motor

We waren vrienden maar we maakten weinig werk van de vriendschap. Daar was geen tijd voor Hij was bezig met een motor

Hij stond zijn motor na hij keek ernaar en pakte hem met zwarte handen beet. De motor had hem pijn gedaan maar dat had hij vergeven

Ik ging erheen en zat daar. Soms met eten of alleen met drinken. Ik kon praten dat kon hij niet. Hij hield er niet van Dat mocht ik doen

Het was koud daarbeneden. Ik wilde dat hij hem zou starten zodat het misschien warm werd Dat kon hij niet dat had hij nog nooit gedaan en er was geen brandstof

Hij had hem gesmeerd met vet van een dier. Dat rook je

De belichting was slecht, maar de buitendeur stond open. Buiten zou het lente worden Ik zei: Je moet ophouden met die motor

Je hebt geen wagen, of waar die … lees meer →

Drie gedichten

december 23, 2021

Isa Altink

*

Ik zet mijn tanden in een cracker bijt dwars door steden en parken heen

aardlagen van bewustzijn vullen de kamer tot de nok en jij slaapt als een kleine amethist

dit verschuiven is geruisloos flakkert af en toe op als een kaars

ik lik de zee van mijn vingers, de natte plek op de snijplank

ze zeggen dat de kern van een zaadje leeg is dat het ontspruit uit een vonk

van wilskracht. je verlangt iets tektonisch, maar wat? ik draai me om

en hoor nog net de pootjes van het konijn dat wegvlucht

 

Working on it

een plastic zak wappert aan een fietsstuur, een zwanenjong draait zijn kop naar een voorbijdenderende bakfiets een grijs bootje bedekt met algen genaamd Molly flatgebouwen en een miauw uit een achtertuintje brandtrappen opgebouwd uit vierkantjes van lucht

Dit landschap is geen geomorfologische eenheid en dus strikt genomen … lees meer →

Jungle

december 22, 2021

De redactie

Joy Ladin: Bidden om een lichaam

december 15, 2021

Joost Baars

Er bestaat een misverstand dat religie gaat over het geestelijke. In West-Europa is dit het geval, en al helemaal in Nederland. Dat komt door de stilzwijgende afspraak die in onze maatschappij bestaat, een afspraak die zo stilzwijgend is dat we hem als een vanzelfsprekende natuurwet aannemen, namelijk dat religie iets is dat je thuis doet, achter gesloten deuren. Hij is ontstaan uit de religieuze conflicten die West-Europa en Nederland in hun greep hebben gehouden en is in Nederland nog eens versterkt door de verzuiling en de naoorlogse ontkerkelijking. Bovendien is deze afspraak nóg een keer bestendigd door de opkomst van islamitisch fundamentalisme en hoe daarop in Nederland is gereageerd.

Als ‘thuis’ binnen een samenleving de plek is die zich aan het openbare, het politieke onttrekt, dan zou je kunnen zeggen dat dat ‘thuis’ in die samenleving is wat het ‘innerlijk’ voor een individu is. Op die manier is het lichaam … lees meer →

Zee en mist

december 14, 2021

Etel Adnan

In de tuin laat een boom de eerste blaadjes van het seizoen zien. Ik voel me verwant noch een vreemde. Ik kijk alleen toe.

We kunnen niet zonder het wilde van de wereld: zonder zijn we modder.

Vandaag, op de koudste plek in het heelal (een paar graden boven het absolute nulpunt), botsten er twee protonstralen op elkaar in het CERN, in Genève. Die benaderden, op piepkleine schaal, wat er gebeurde in de eerste fractie van de seconde na de Oerknal.

Hoe kan men, onder een schitterende zon en met intiem nieuws over het universum, wanhopig zijn?

Aan één kant, jezelf, alleen jouw zelf. Aan de andere, de oceaan, immens, gegeven aan zichzelf, en waarschijnlijk aan jou.

Pergolesi’s Salve Regina

In alle onschuld beroert de mist de toppen van de bomen. Het bos blijft stil. Het vindt het niet erg te worden binnengevallen door zo’n lichte substantie. Lichter dan een … lees meer →

Schrijnen (Heortologieën)

december 8, 2021

Roelof ten Napel

DRAMATIS PERSONAE GOD, schepper van hemel en aarde PROFEET KOOR van steeds aanzwellende fluisterstemmen

COGITATI PERSONAE JEANNE D’ARC GASTON BACHELARD, schrijver van La Psychanalyse du feu ANNE CARSON, schrijver van Nay Rather ANTONIO GRAMSCI, schrijver van gevangenisnotities MOZES, schrijver van de Pentateuch SIMONE WEIL, schrijver van fabrieksdagboeken

NOOT BIJ DE SCHRIJNEN Elk van de schrijnen kan afzonderlijk worden opgevoerd. Er is geen bepaalde duur; in het ideale geval duurt een opvoering onophoudelijk voort. Elke schrijn kan natuurlijk, met behulp van enig gezond verstand, aan omstandigheden worden aangepast. (Let erop dat men, bij het betreden van de plaats of ruimte waar de schrijn wordt opgevoerd, die plaats of ruimte niet kan verontheiligen.)

WEILSCHRIJN In het midden van de opstelling: een moeilijk te plaatsen fabrieksmachine (tandwielen, rubberbanden, hendels, pedalen; algemene mechaniek). Oogt alsof hij zou kunnen worden bediend, maar wordt niet bediend. Rondom de machine: een vijftal krukken, op onregelmatige afstand van … lees meer →

Gedichten

december 7, 2021

Baldur Óskarsson

Diep water Groengekleurde lippen drinken de diepe hemel leeg, een donkerblauwe drank – en vullen zwarte kelen. De lucht is kalm en koud. Je richt je blik op het ruige duister tegen het hemeldiep. – Avondrood reikt als een tong langzaam naar je schouders. Adem trekt door het water, de ogen barsten.

Uit mijn jeugd Zeelucht zeelucht hoe goed ik me dat herinner!

Zeegeluiden welbekend weerklinken tegen het lege strand weerklinken alsof de zuidenwind ze meedroeg die geluiden

– de zee en haar lucht –

ik wankelde golven kusten de meerpalen

kusten

En de branding briesend als een vurig wit ros breekt op het zandstrand donker en mul

trekt zich terug komt aan wal

weg – bij jou terug – naar jou

              *

De rust op het strand bij de veel-razende zee

Wonderlijk vond ik dat – de zee kon zomaar breken op … lees meer →

De buren. Een geval van vervreemding

december 1, 2021

Jürg Federspiel

Slechts voor drie notabelen in het dorp had Branger de gewoonte zelf de postzegels met zijn tong te bevochtigen. Vandaag was het een soort rustdag, een overwinningsdag, als je na achttien jaar ongeduldig wachten en ingehouden verontwaardiging van een overwinning kon spreken. Vanuit zijn loket – Branger moest daarbij zijn zitvlak van de kruk oplichten – keek hij recht in de wild overgroeide patriciërtuin van de oude mevrouw Rumald en naar de klaterende fontein. Sinds vanochtend klaterde die niet meer. Johanna Rumald was gestorven, zonder veel ophef te maken. De kleine oude dame, haar gezicht met kant omgeven, lag gewoon in bed en verraste de even oude kokkin door stipt om kwart over zeven niet te komen ontbijten. Om half negen verscheen de dokter, sloot haar ogen, waarschuwde de familie en het gemeentesecretariaat. Anderhalf uur later – Branger kon het van op zijn zitplek precies in het oog houden – … lees meer →

Compressie

november 30, 2021

Miek Zwamborn

‘Gisteren was Fidden zwaar bemaand,’ zegt Seth Crook wanneer we elkaar zien bij de pier. Hij vertelt dat hij in de naastgelegen baai tientallen gestrande oorkwallen (moon jellyfish) vond en dat ze nog stevig aanvoelden. Ooit studeerde en doceerde hij epistemologie, maar daas van het intellectueel debat verruilde hij de universiteiten in de Verenigde Staten voor een teruggetrokken leven op het Isle of Mull aan de Schotse westkust. Crook schrijft en zwemt, en die twee activiteiten lijken onlosmakelijk verbonden. In plaats van zich zoals voorheen over een algemene, abstracte werkelijkheid te buigen, onderzoekt hij de zeer lokale, wisselvallige realiteit. De stormen, kou, zeegang, seizoensgebonden flora en fauna, en de mondeling overgedragen geschiedenis van het eiland vormen de hoofdbestanddelen waartussen zijn eigen lichaam als verbindend element op doorreis is. Als je Crooks gedichten naast elkaar legt, zie je de contouren verschijnen van een poëtisch natuurgetrouwe kaart van de zee … lees meer →

Een nieuwe blik op de wereld

november 25, 2021

Audrey Heijns

De Chinese dichter Jiang Hao, die jarenlang van de ene Chinese stad naar de andere verhuisde voordat hij zich vestigde op het eiland van Hainan, voelt een band met de dichter Li Bai (vroeger ook wel bekend als Li Po) uit de Tang-dynastie. Dit blijkt ook uit de titel van zijn meest recente dichtbundel Gedichten van een zwervende onsterfelijke / Natuurlijke Historie (Youxianshi•ziranshi) (2016). Li Bai, die bekendstaat als een zwervende onsterfelijke, dwaalde rond om aan de realiteit te ontkomen. Jiang lijkt zijn voorbeeld te volgen, zij het op een andere manier in een ander tijdperk. Het effect ervan op zijn gedichten is dat Jiang in staat is tot scherpe observaties over zijn omgeving, de wereld om hem heen. Jiang neemt ons mee naar zee, naar het bos, en brengt ons terug naar huis om uit het raam te kijken of voor de televisie te zitten. Tussen ogenschijnlijke luchtige observaties … lees meer →

Personen

november 23, 2021

Laura Broekhuysen

`In de eerste plaats van hun moederskant, maar nog erger van hun vaderskant.´ Snorri Sturluson, Edda

HEIN, de vorige, of eervorige moeder, die spiralen rond het huis trekt. De lussen worden nauwer, wijder naarmate de temperatuur stijgt, daalt. Zij heeft een odeur waarmee ze een weids territorium bestrijkt – d.w.z. boven 0°C. HEIN Komt op met de eerste zon, gaat af met sneeuw.

SNORRI, de vader, die haar komen en gaan aanvaardt als dat van een getijde.

LOKI, de zoon die rond het vriespunt glimpen van zijn moeder meent te zien, of ziet – op de maan is het al moeilijk scherpstellen, hoe focus je op een roterende vrouw in haar grillige baan, met tegenlicht, op een steiger die deint?

MATHILDE, de nieuwe moeder, die het kraakbeen van haar neus vastpakt, wanneer HEIN zich in haar blikveld begeeft, soms ervoor … lees meer →

Bagatellen

november 19, 2021

Katrin Ottarsdóttir

Jarretels

Ze moet zich haasten, de bruiloft is vast al begonnen. Ze móet er zijn wanneer de bruidswals begint. Stilletjes loopt ze met wat aangeschoten gasten mee die buiten staan te roken.

Mensen staan in een cirkel, wachten tot de bruidswals begint. Muziek, dan geklap. Ze heeft nog nooit zoiets moois gezien. De gasten lopen klappend naar het midden, vormen een kring rondom het bruidspaar, dat alleen oog voor elkaar heeft. Liefdevolle blikken. Ze klimt op de achterste tafel, draagt de witte bruidsschoenen met de hoge hakken.

Alles is zo stijlvol – de tafel, zaal, belichting, muziek, de huwelijksgasten, borden, de restjes wijn – een schitterende filmset waar iedereen zijn rol vlekkeloos speelt, óók zij, al is het de kleinste bijrol in het leven van de toeschouwers.

Ze heeft kleren aangetrokken die ze snel uit kan trekken: hier een knoop, daar een strik, zodat haar zijden jurk elegant van haar … lees meer →

Als een nacht zonder slaap (fragment)

november 17, 2021

Frans Strijards

De laatste weken van juli waren aangebroken, dat staat vast. Ik zou nog wat allerlaatste indrukken noteren en enkele ideeën vastleggen, dat alles kon ik later nader uitwerken en ik zou dan nog wel zien waar het allemaal goed voor was geweest. Nu sta ik in de vroege ochtend met mijn blote voeten op de houten vloer in het piepkleine huisje dat zo prachtig in dat hofje gelegen is. De woning maakt deel uit van een ruime, met planten begroeide, binnenplaats. Dit intieme toevluchtsoord voor begijnen is hier eeuwen geleden neergezet. De meeste woningen bestaan uit één etage, maar er staan er ook tussen die over meer etages beschikken. Het hofje is ingebed in of gebouwd tussen een hoger huizenblok. Toch zijn ook die hogere huizen erg laag vergeleken bij de hoogbouw die we nu kennen. Deze volkswijk heet de Jordaan en dat is een verbastering van het Franse woord … lees meer →

Zwemsonnetten

november 16, 2021

Emma Crebolder

De Schelde

daarna dreef zij lang veilig wijdschoots in de Schelde de hemel die vertelde via wolkenstrips en heilig

water, immers zout genas de wonden van het klimmen naar onbekende schimmen in het welvende gewas

toen zij zich omdraaide naar het grijze water met ogen gevuld van later

wentelen in de stroom stak Westenwind op, die loom de vloed landinwaarts waaide

 

 

De Schorren

in de delta van de zee glijdt het zilte verdovend langzaam binnen, belovend dat het zich gedwee

tussen lamsoor op zal houden maar krabben lopen op onheil snel vooruit en vluchten steil de geulen door, waar zouden

de kinderen van zo-even zijn die juichend zich langs wanden van klei aan randen

van schorgras klemden de meeuwen overstemden ’t sluipende getij-venijn

 

 

Lago di Vacca

toen de schalen braken en het smeltwater tot bron zich vulde en begon een uitweg vrij te maken

bleef ’n … lees meer →

‘Anton Valens is doodgekomen.’ Herinneringen aan een schrijver en schilder

november 14, 2021

Erik Lindner

‘Ik ben de buurman’, zei hij terwijl hij een hand omhoog hield. Precies die foto op de kaft van Han de Wit gaat in ontwikkelingshulp van Heere Heeresma, maar dan zonder de grote koffer. Een ander gezicht, met dezelfde angstig-verbaasde blik en ook dezelfde blazer op een overhemd gedragen. Hij had aangeklopt. Anton Valens was op de derde verdieping van het Witsenhuis komen wonen, die met de grote kamer aan de voorkant en de ramen die uitkijken op de toppen van de bomen. Anton nam er zijn intrek tijdens het late voorjaar van 2005. Hij schilderde veel in die kamer, zijn doeken stonden overal tegen tafels en banken en stoelen en de muur aan. Zo werkte hij, wakker worden en dan schilderen en nadenken – en als hij wakker genoeg was, stoppen met schilderen en beginnen met schrijven. Liefst iedere dag, voor zover dat kon.

In het Witsenhuis, die vier … lees meer →

De plastic zak

november 10, 2021

Thomas Korsgaard

‘KJELD!’ roept ze vanuit de woning. ‘KJE-ELD!’ ‘KJEEEEEELD!’ Hij zit op het balkon en doet alsof hij haar niet hoort. Er is winderig weer op komst, en een van het buitengewoon bulderende, degelijke soort, hij heeft de laatste paar dagen de weersvoorspellingen nauwgezet gevolgd. ‘Ik kom er zo aan, Mona’, antwoordt hij. Ze komt in haar dunne nachtjapon naar hem toe op het balkon. ‘We krijgen storm, dan blijf je toch niet buiten zitten?’ ‘Nee, natuurlijk niet.’ ‘Straks word je nog ziek’, zegt ze en ze gaat naast hem op het bankje zitten, maar hij geeft geen antwoord. ‘Waar zit je aan te denken?’ vraagt ze. ‘Ik zit gewoon even.’ ’Je denkt vast wel aan iets.’ ‘Ja, natuurlijk.’ Hij voelt hoe ze probeert zijn blik te volgen, maar ze ziet de plastic zak niet die in de hoge beuk voor het appartementencomplex hangt. Die hangt daar al meer dan twee … lees meer →

Brood en marmeren ei

november 9, 2021

Christopher Levenson

voor Gail en Mary Kubik

Wat heeft marmer dat zijn stille broeden, zelfs van een klein stukje, zwaarder is dan dat van doorsnee steen? Iets minder menselijks? Misschien. Maar al die balustrades, beelden, altaren, pilaren die niet langer de onsterfelijke goden overeind houden, horen ook nog steeds helemaal bij de mens – relieken, verwarmd door eeuwen menselijke genegenheid. Ik zag een oude priester verstrooid het haar strelen van stenen engelen in de kapittelzaal.

We hadden een keer met Pasen tien dagen uitgetrokken voor de eeuwige stad, bij vrienden logerend verkenden we laag na laag Rome, groeven door schoolboekherinneringen levenloos geworden zuilen op. In San Clemente tiende-eeuwse fresco’s en daaronder, gewelven van Mithras waar de stenen stier nog steeds brult om zijn geofferde bloed, leeft het gelaat in het masker voort.

Vol ontzag houden we in het appartement van Gail twee marmeren eieren vast, onze handen rond hun geaderde koelte gesloten, … lees meer →

Fleckensee. Onzichtbare sporen – Fragment #1377

november 3, 2021

julius heine

Waden door de Fleckensee is niet hetzelfde als waden door de Spiegelsee. Nadat ik mijn kleren had uitgetrokken en voor het eerst door het opwalmende slib van mijn Spiegelsee liep, probeerde ik tevergeefs te voorkomen dat ik het oppervlak kapot trapte tot een schervenpalet van licht en lucht. Weer naast mijn rugzak gezeten wilde ik dat de harmonie zich zo snel mogelijk herstelde zodat het meertje weer het ongeschonden oog van de aarde, of op zijn minst van het bos kon zijn. Als ik er was zat ik het liefst aan de noordelijke zandrand om de bewegingen van de spiegelende lucht te volgen. Een heel enkele keer gleed ik het water in om me ingehouden naar het midden te bewegen alsof ik op mijn tenen door een donkere slaapzaal liep. Nergens was het meertje zo diep dat je kopje onder ging, zwemmen was een uitgestelde mogelijkheid. Vanaf het moment dat … lees meer →

Waterboek

oktober 31, 2021

Dana Ranga

Niet te weten is het niet in te zien te voorzien laat staan te voorhoren te bedenken een grond en je voor te bereiden als opgejaagde als weldra gevretene en waarheen met je woede maar wegrennen is in zijn armen rennen en hij heeft me hij heeft me

 

Geen schild geen wapen alleen misleiding over het hier blijven een zandkorrel worden een zeestroming iets om weer uit te spugen gered als afval tweede keus maar gered en als afdruk verder leven tot overmaat van ramp nog een verzuim

 

Wees toch het tegenwicht van de bevreemding geef je weg voor spelletjes waar je alleen het onderspit in kunt delven en laat hem lachen triomferen laat hem in lof en bijval omkomen en jij de vergetene wacht en wacht beschut door onverschilligheid

 

Ik leef neergevlijd op mijn doodsbed het vuur eronder is makkelijk te ontvlammen angst dooft dromen niet … lees meer →

Bloeddinsdag

oktober 24, 2021

Sigurd Mathiesen

December 1901

 

Precies om vijf uur vanochtend ontwaakte ik uit een onrustige sluimering. Ik stond op en stak mijn lamp aan. Ging in mijn leunstoel zitten en had een wonderlijke hallucinatie. Of hoe moet ik het noemen?

Ik was klaarwakker. Ik zag een bruinige kever over de vloer kruipen. En ik hoorde de hele tijd het onophoudelijke tikken van de klok. Niet vlakbij. Maar uit een wereld die ik helemaal had verlaten. Mijn bewustzijn was wakker. Of misschien toch niet? Was die externe beleving gewoon een illusie? En wat ik in die afgrijselijke ogenblikken meemaakte de almachtige waarheid?

Ik weet het niet. Maar wat ik in die eigenaardige seconden voelde, komt me heviger en betekenisvoller voor dan alles wat mijn dagelijkse ogen hebben gezien.

En ik moet nog een paar opmerkingen maken. Dit voorval vond plaats toen er een dik pak sneeuw lag. Niemand kan zich herinneren dat er … lees meer →

Helgi valt uiteen

oktober 17, 2021

Tyrfingur Tyrfingsson

Een bakkerij. Gezoem van lege koelkasten. Overal bloem. DE BAKKER heeft een ligbank/bed gemaakt door twee antieke bankstellen tegen elkaar aan te schuiven. Een KLEIN MEISJE volgt DE BAKKER naar binnen achter de toonbank en discussieert hevig met hem. Hij opent de bakoven, waardoor de ruimte vol rook en stoom komt te staan. HELGI ÞÓR sluipt naar binnen maar ze merken hem niet op.

DE BAKKER          Kies maar iets anders.

KLEIN MEISJE       Zuurdesembrood.

DE BAKKER          Kies maar iets anders.

KLEIN MEISJE       Zuurdesembrood zit in het voedingsschema.

DE BAKKER          Helaas is dat er niet.

KLEIN MEISJE       Ik mag speltbrood eten. Dat zit ook in het voedingsschema.

DE BAKKER          Ik verkoop geen spelt.

KLEIN MEISJE       Maar ik mag spelt eten! Dat zit in het voedingsschema.

DE BAKKER          Hoor je me niet?

KLEIN MEISJE       Ik mag spelt eten!

DE BAKKER          Ik verkoop geen fokking spelt want ik verkoop geen fokking bullshit!

KLEIN … lees meer →

De reset van Paul Abel

oktober 10, 2021

Bjørn Vatne

Het Pan-ethisch Verbond ontstond twintig jaar geleden als een geheel onbelangrijke partij, nog zo’n zonderling in het alsmaar groter groeiende bos van splinterpartijen. Ze hadden een paar goede maar lachwekkende ambities. In tegenstelling tot de vele andere milieupartijen – de christenen hadden er een, de moslims weer een andere, en ook rechts had zijn eigen – hadden ze een radicaal, concreet en allesomvattend plan waarin de Noren als eerste volk ter wereld volledig duurzaam zouden kunnen leven. De meest fundamentele verandering was dat alle consumptie onder staatscontrole zou moeten komen, zodanig dat het niet langer nodig was om geld onder de bevolking te laten circuleren. Een volledig geautomatiseerd en op behoeften gebaseerd voedselprogramma zou ervoor zorgen dat iedereen genoeg te eten zou hebben, of in ieder geval bijna genoeg. Negentig procent van al het eten zou afkomstig zijn uit weergaloze innovaties als in het laboratorium gemaakte eiwitten, waarin spiercellen rond … lees meer →

‘Rains are falling from me on to your valuable person’

oktober 3, 2021

Renée van Marissing

Over droogte en watergebrek in speculatieve fictie

Ik kijk naar mijn zoon, hij is anderhalf en leegt zijn gieter op de tegels van de tuin. Daarna loopt hij naar de tuinslang, hij wil dat de gieter opnieuw gevuld wordt, wat na even aandringen ook gebeurt, en opnieuw giet hij het water over de tegels. En opnieuw loopt hij naar de tuinslang en wacht tot iemand opstaat om zijn gieter te vullen. Wat een verspilling, denk ik. Een zeer marginale verspilling, maar toch. In de provincies Gelderland en Overijssel dreigt de waterdruk te worden verlaagd als mensen niet stoppen met het vullen van zwembadjes en het sproeien van hun tuin. Het verantwoordelijke waterbedrijf in die regio roept op korter te douchen en alleen ʼs nachts de wasmachine te laten draaien. Wij zitten in een tuin in Amsterdam maar ik voel me aangesproken, het watertekort is geen regionaal probleem, en de hittegolf … lees meer →

Het morele gelijk

september 19, 2021

Czeslaw de Wijs

OVER DE PLAATSBEKLEDER EN ‘POLITIEK’ THEATER

Afgelopen mei stierf de Duitse schrijver Rolf Hochhuth, bijna precies 75 jaar na de officiële bevrijding van Nederland. Alleen een wat oudere generatie in Nederland kent Hochhuth misschien nog van zijn debuut in 1963: De plaatsbekleder. Aan het eind van de wederopbouw, in een verzuilde samenleving die het verleden probeert te vergeten, schrijft een onbekende jonge schrijver een toneelstuk waarin hij de positie van de paus en de katholieke kerk tijdens de Tweede Wereldoorlog hekelt en het taboe doorbreekt rond de weigering van Pius XII om zich uit te spreken tegen de deportatie van de Joden. Of, zoals Erwin Piscator in zijn inleiding schrijft: ‘Deze nieuwe auteur Rolf Hochhuth dunkt mij niet alleen een goede toneelschrijver en dichter: hij is een belijder! De ontdekking van zulk een belijder is weldadig en troostrijk in een wereld van zwijgen, een zwijgen, dat leeg is, zinloos, nutteloos.’

… lees meer →

Twee gedichten

juli 11, 2021

Tomas Lieske

Topaze bleue (MNHN)

Was dit mijn hoofd, dan was ik vrij van angsten, helder, doorzichtig, scherp en puntig geslepen.

Ik was koel en kaalbas en bij elke beweging een fluisterend en schitterend licht, een flakkering.

Een lichtblauwe keiharde in facetten geslepen bliksem, een ijslandziel, een snebbige blinkpens.

Scherp, zout glas op de tong, soms doorzichtig, dan weer met hermetisch gesloten vlakken.

Permafrost in al zijn miljoenen schoonheid, samengeperste dromende lucht in de verte.

Was dit mijn hoofd, anderen zouden mij de huid afstropen, de lichtblauwe steen met de tongpunt beproeven,

het troebele bestiaal in mijn hersens schoonspoelen, zorgvuldig ontdoen van klauwen en tanden en hoeven.

       

De lege kinderwagen

De takken zuigen de kleur uit de bloemen, de bijen van Emmaüs likken het leven uit hun tere geliefdes.

Er waren glooiende paden en de wagen reed langzaam heuvel op en daarna steeds sneller omlaag.

Tot wij … lees meer →

Groen is gras

juni 30, 2021

Renée van Marissing

A staat met zijn rug tegen de hoge betonnen muur die de hele breedte van de toneelvloer beslaat. B staat op de bovenste sport van een ladder. Als hij op zijn tenen staat, kan hij net over de muur heen kijken.

Stilte

A Wat doen ze?

B Hetzelfde, nog steeds. Ze lijken onvermoeibaar.

A Kijken ze naar ons?

B Ze kunnen niet over de muur heen kijken.

A Ze weten dat we er zijn.

B Het interesseert ze niet.

Stilte

A Roep eens iets.

B Wat?

A ‘Hé’, bijvoorbeeld.

B rekt zich uit, probeert zich op te trekken aan de muur en er zo ver mogelijk overheen te kijken. Zo blijft hij een tijdje staan.

B Hé

A En?

B Niks.

A Roep nog eens.

B Doe het zelf.

A Je riep niet hard.

B Hard genoeg.

A Oppassen jij. Op je ladder.

Stilte. Dan begint A te brullen, een … lees meer →

Organe Remain

juni 29, 2021

Jonas Rolsted

Is er nog wijn?

Ja.

Hij laat de leren draagriem van zijn schouder glijden, langs een arm vol littekens.

Wil je de neteldoek?

Nee.

Zijn gezicht is zongebruind en gladgeschoren. Lang haar. Ondanks zijn jonge leeftijd begint het al te grijzen aan zijn slapen. Dat was al zo toen ze hem leerde kennen.

De wind grijpt in een groepje grijsrode bomen en in een paar grauwwitte rookzuilen in de verte. Het grijsrode zijn zeker olijfbomen en wat ze verbranden rozenhout. Verder stilte over de akkers.

Er is niemand buiten. Ze komen tenminste niemand tegen.

Al een tijdje ademt hij zwaar als hij de zak op de grond zet om er iets in te zoeken.

Ze beginnen moe te worden.

Dan zien ze fakkels op de stadsmuren.

De eerste wisseling van de wacht.

Mariuïja blijft staan.

Haar gezicht is schriel en benig.

Een bleke, smalle mond.

Fijn dons op haar bovenlip.

… lees meer →

Wasgoed

juni 23, 2021

Leanne Shapton

Londen, 2010. Om acht uur ’s ochtends trek ik eropuit, naar de Hampstead Heath Ladies’ Pond. Wanneer ik over het overwoekerde pad naar de ingang wandel, kan ik mijn adem zien; ik adem lang en traag uit om ernaar te kijken terwijl ik de weg oversteek en een stel eksters passeer. One for sorrow, two for joy. Rechts van me ligt de Long Pond, donker en groen, daarna volgt, na een heuvel en een bocht, de Mixed Pond, grijsbruin aan mijn linkerhand. Ik voel de koude lucht door mijn trui heen. September. Bij een busje staan drie mensen tafels uit te klappen ter voorbereiding van een marathon. Op een pad tussen de bomen komen twee hardlopers voorbij die naar shampoo en wasgoed ruiken, citroenig. Het pad daalt en ik hoor het gelach van vrouwen, te herkennen aan de toonhoogte. Stemmen dragen helder en vol over water, hoofden worden omhoog gestoken … lees meer →

Inhoud

juni 23, 2021

De redactie

Pietje stinkend eenzaam

juni 22, 2021

Caro Van Thuyne

Vier acteurs nodig (Je Zus is realistische pop met ingebouwde kirgeluidjes en hongergehuil in Maxi- Cosi op achterbank, achter passagiersstoel)

: 1: vader SCHAT (aan stuur), onbijzondere, brave Jef-met-de-pet

2: moeder LIEF (op passagiersstoel, beide armen in gips), Mexicaanse María 3: 14-jarige TOMMY (links op achterbank, tegen portier gedrukt), zoon van Schat, niet van Lief (die hij heimelijk verafschuwt én begeert) 4: buurman PIETJE (midden op achterbank), zwijgende antagonist, Pierre (enkel ‘Pietje’ genoemd door wijlen zijn vrouw, en nu, veelvuldig, door María), kolos met brede overjas, woest haar en baard en berenmuts, vervuild sinds overlij- den van echtgenote – dit niet slechts suggereren door subtiel gedrag van Lief (snuiven aan eigen sjaal), moet ook echt te ruiken zijn in zaal (van max. 40 man!): gedurende het hele stuk een doordringende geur van ongewassen li- chaam + op gezette tijden stank van stille wind.

SET: Auto, krap (type Citroën Deux Chevaux), … lees meer →

Inhoud

juni 17, 2021

De redactie

Bij de gedichten van Anna Glazova

juni 16, 2021

Lennard van Uffelen

Anna Glazova (Doebna, 1973) neemt sinds haar debuut in 2003 een bijzondere plaats in binnen de Russische literatuur. Zowel haar poëzie als haar literaire kritieken zijn toonaangevend, zeker voor de groep jongere dichters die in de traditie van het metarealisme en het in Rusland nog altijd relatief ongebruikelijke vrije vers staan. Ook is Glazova actief als vertaler en literatuurwetenschapper. Ondanks haar onmiskenbare invloed op de huidige generatie dichters heeft ze altijd de positie van een relatieve outsider weten te behouden. Na een architectuuropleiding in Moskou spendeerde ze meerdere jaren in Berlijn, waar ze zeer vertrouwd raakte met de Duitse taal en literatuur. Vervolgens promoveerde ze aan de Northwestern University in Evanston, Illinois op een vergelijkende interpretatie van Paul Celan en Osip Mandelstam. Hierin beschrijft ze onder andere het ademmotief dat in het werk van beiden voorkomt, waarbij ademhaling metafoor is voor de levende, dichterlijke stem. Dit thema komt ook terug … lees meer →

Zeewier aan het woord – Over het onderwerp biomorfe abstracte kunst

juni 15, 2021

Seth Crook

Ben je het zingeven zat? Moe van het ene dat het andere betekent? Pak dan je gunstig geprijsde camera, vind me, zoom in.

Hier ben ik, vastgeplakt aan een rots, bij laag water blootgelegd, hang ik neer leef erop los in het getijdeverloop, ik luister naar de zeekoeten en wacht. Grijp je zanderige kans,

geniet gerust van de luister van mijn vormen, mijn subtiel variërende tinten, mijn verlengingen, mijn uitstulpingen, mijn elegante uitwaaieren en invouwen.

Het maakt niet uit wat ik ben. Ik heb geen punt te maken, ben zonder moraal. Ik prefereer fotosynthese boven symboliseren, hoog water boven tekens.

Soms is een sigaar gewoon een sigaar, maar mijn bladeren zijn altijd alleen bladeren. Noem ze hoe je wilt. Doe geen moeite voor de index, de toevoeging van Latijnse namen,

de opmerkelijke hechtende krachten van mijn houvast, mijn steel, mijn blad, mijn bijdrages aan folklore.

Focus eenvoudigweg op de zoetheid … lees meer →

Wat vinden wij normaal? Over Fredrik Brattbergs Virus, een fuga

juni 13, 2021

Maaike van Rijn

Fredrik Brattberg (1978) is een van de meest succesvolle toneelschrijvers van Noorwegen. Hij schreef tot nu toe achttien stukken, waarvan het bekendste De terugkomsten is. Daarvoor ontving hij in 2012 de Noorse Ibsen Award voor het beste nieuwe Noorse toneelstuk van dat jaar. Daarnaast ontving hij de Tsjechische Ferdinand Vanek Award en werd hij onder meer genomineerd voor de Prix Godot en de Berliner Festspiele. De terugkomsten is inmiddels in zo’n twintig talen vertaald. Brattberg had lange tijd meer succes in het buitenland dan in Noorwegen zelf, waar zijn stukken nauwelijks worden opgevoerd, ondanks het feit dat hij geldt als een gevestigde naam. De laatste jaren is dat aan het veranderen.

 

Het belangrijkste uitgangspunt in Brattbergs toneelwerk is dat vorm en inhoud gelijk zijn: vorm bepaalt inhoud en inhoud bepaalt vorm. Het is een direct gevolg van zijn achtergrond. Opgeleid als klassiek componist had hij, toen hij in 2008 … lees meer →

De rivier

juni 2, 2021

Vicente Valero

In zichzelf, ik weet het, sinds het begin, is de rivier alleen dat wat vervolgt zonder te vragen waarheen, maar ook, zeg ik, ook deze muziek die ik altijd al heb beluisterd, die ik in mijn binnenste zoek en nu vind ik haar eindelijk, iedere dag, languit in de juli-zon: nog een verrassing van het nieuwe bos, die zonder tussenpozen naar het andere toe klinkt, nog onaangetast … Tussen de hoogste schaduwen door, doof voor ieder vaarwel, voor iedere klacht, voorbij zichzelf, wonderbaarlijk in haar verrukte en beslissende doorgang, tussen de oleanders door, onder de helderdere hemel van de toekomst, ligt de rivier die ik onuitputtelijk hoor, haar verborgen loop, vele keren. Een rivier is alleen vorm, ze houdt alleen haar vloeien in, een woede die uit de hoogte komt, een doorzichtige kracht, zoals die van de zielen in de lichamen, altijd gevangen in een bedding en wachtend. Ik weet … lees meer →

Inhoud

juni 1, 2021

De redactie

Over Gerhard Falkner

juni 1, 2021

Mattanja van den Bos

Taal waar je je telkens opnieuw aan stoot, dat is waar dichter, schrijver en vertaler Gerhard Falkner (Schwabach, 1951) op uit is. Hij debuteerde met de dichtbundel so beginnen am körper die tage in 1981. In 2016 verscheen zijn debuutroman en magnum opus Apollokalypse. De missie van Falkner is het hogere taalgebruik in stand te houden, de ‘gehobene Sprache’, in weerwil van het vlotte taalgebruik dat steeds meer de norm wordt. Hij doet dat door de taal te blijven verbinden met de klassieken middels een twist – een twist die in de taal zelf zit en in de clash met moderne elementen uit de cultuur. Hij verrast de lezer door van ritme te veranderen, plotseling een andere afslag te nemen, of door het bewuste gebruik van clichés die vervolgens uit elkaar gerukt worden. Zijn tweede roman Romeo oder Julia gaat uit van een existentiële kwestie, zijn of niet-zijn, leven of … lees meer →

Het wrak in duiken

mei 26, 2021

Adrienne Rich

Eerst lees ik het boek met mythen, stop een rolletje in de camera, en check het scherp van het mes, dan rust ik me uit met zwart rubberen pantser belachelijke zwemvliezen serieus en onhandzaam masker. Ik zal dit moeten doen niet als Cousteau met zijn toegewijde team aan boord van de zonovergoten schoener maar hier en alleen.

Er is een ladder. Die ladder is er altijd hangt onschuldig dicht tegen de romp van de schoener. We weten waar hij voor dient, wij die hem hebben gebruikt. Voor de rest is hij een eind maritiem touw gewoon een stuk uitrusting.

Ik ga omlaag. Sport na sport en nog steeds omgeeft de zuurstof me het blauwe licht de zuivere atomen van onze menselijke lucht. Ik ga omlaag. Mijn zwemvliezen zitten me in de weg, als een insect kruip ik de ladder af en er is niemand die me vertelt wanneer de oceaan … lees meer →

Duoduik

mei 19, 2021

Miek Zwamborn

Met ruggen naar de horizon gekeerd, voeten waterdicht en kordaat als koetsen, trekt een zesspan garnalen ons de zee in. Langs de vloedlijn stuift zand op.

Het water stijgt, peilt kuiten. Onze inwitte en inktzwarte benen steken kniediep, worden korter met iedere stap. De steenkoude zee halveert lichamen: boven de waterspiegel nog mens, daaronder uitgewiste amorfe vormen, gehuld onder de geplooide zeerok.

Polsen op temperatuur, ribben nog telbaar, borst impregneert schouders, hals en kin dompelen onder, op drie kantelt romp, komt onderlichaam vlot, worden armen schoepenrad, benen staart.

Traag drijvend boven het zandkleed flipperen we langs groen getufte draden. We kunnen de ongewervelden niet bijhouden, behalve de glinsterende zeedruif.

Het is spitstijd in de baai. Fluweelkrabben snellen tegen de leesrichting in, voorbij de richel verschuift een gekraakte kinkhoorn, herbergt het zachte asymmetrische achterlijf van een heremiet. De scharen knippen een groot tafelmesheft open. Een andere heremiet neemt tegenover plaats aan … lees meer →

O Paulette Goddard

mei 18, 2021

Gustaaf Peek

Duisternis.

DE DIRECTEUR (O.S.) Section Five. Give it the limit.

Licht.

Op het toneel is over de gehele breedte een maïsveld verrezen. De akker beslaat zo’n driekwart van de vloer. Het is oogsttijd, de maïs is geel en zwaar.

Achterin het veld ritselt er iets, de toppen van de volle planten beginnen te sidderen, de maïs lijkt ruimte voor iets te moeten maken. De rimpeling in het veld, die kriskras gaat, beweegt zich uiteindelijk richting het publiek.

Een vrouw komt tevoorschijn uit de maïs, gekleed in een morsige overall, in haar handen houdt ze twee lange moersleutels. Ze kijkt om zich heen, smakt, wrijft zich over haar buik alsof ze honger heeft. Dan draait ze zich naar het veld, naar het chaotische pad van geknakte planten dat ze heeft veroorzaakt. De moersleutels lijkt ze nu als machetes … lees meer →

Mist is een vorm van water

mei 12, 2021

Lisa Thunnissen

Cuarto de hotel, waar de hierop volgende gedichten uit komen, is een buitenbeentje in het oeuvre van de Mexicaanse dichteres Coral Bracho, die volgens critici grote invloed heeft gehad op de Mexicaanse poëzie. Bracho staat bekend om haar stijl, die vaak neobarok wordt genoemd. De Uruguayaanse dichter en criticus Roberto Echavarren noemde Bracho’s gedichten ‘poesía acuática’, waterpoëzie, omdat woorden bij haar plots vloeibaar worden, betekenissen veranderlijk zijn en de lezer ontglippen. Haar poëzie wordt dikwijls beschreven als sensueel en tactiel, de taal in haar gedichten is muzikaal, associatief, beelden volgen elkaar in rap tempo op en zijn niet zelden afkomstig uit de natuur. Maar Cuarto de hotel is anders. Het is Bracho’s negende boek, verschenen in 2007. Ze laat in deze bundel de natuur achter zich en begeeft zich in een uiterst onnatuurlijke omgeving: een kamer in een niet nader omschreven hotel. Vergeleken met het merendeel van haar eerdere (en … lees meer →

Meel

mei 11, 2021

Joy Williams

De chauffeur en ik vertrokken laat. Meestal besluit ik de avond van tevoren tot deze excursies, maar het was al laat in de ochtend toen ik de vriendin die het weekend zou komen, liet weten dat ik moest afzeggen, dat het absoluut noodzakelijk was om af te zeggen. Ik had het in mijn hoofd gehaald dat er zich in haar aanwezigheid een zekere calamiteit zou voordoen en dat ze me op een of andere manier zou moeten helpen, me in allerijl naar een arts brengen of zo. Ze zou er blij om zijn misschien, dat ze er voor me kon zijn, maar ik zou het geweldig ergerlijk en gênant vinden. Natuurlijk gaf ik een andere reden voor de ont-uitnodiging. Leidingen. Ik geloof dat het een gesprongen leiding was. Ik had het moeten opschrijven, zodat ik het niet nog eens gebruik. Ik maakte het huis schoon, wat hoognodig was, want dat … lees meer →

Inhoud

mei 6, 2021

De redactie

De kunst van het theater (1910)

mei 5, 2021

Edward Gordon Craig

de tweede dialoog. een toneelbezoeker en een toneelmeester spreken.

(…)

de bezoeker Enkele jaren geleden schetste je me een visionair beeld van wat het toneel zou kunnen worden. Tussen dat onbereikbare aan de ene kant en het hedendaagse theater aan de andere kant voel ik me de ezel van Buridan: Ik kan van geen van beide genieten, dus vermijd ik ze allebei.

de toneelmeester Ga mee naar het buitenland. Ik kan je een theater in Noord Rusland laten zien, dat je zal betoveren.

de bezoeker Waarom denk je dat?

de toneelmeester Omdat dit het best georganiseerde en functionerende theater in Europa is. Het is een goed voorbeeld van wat systematische hervorming in een theater kan bewerkstelligen. Stukken, spelers, toneelmeesters, decors, voetlichten, schijnwerpers, toneelkijkers, realisme; alles is er precies hetzelfde als in elk ander theater – met dit verschil: het is beter dan in alle andere theaters, op elk gebied.

de … lees meer →

De Voetnoten

mei 4, 2021

Nike van Helden

Er is iets raars aan de hand met ‘Waarom hebben we het altijd over de liefde?’ van de Cubaanse dichteres en dramaturge Nara Mansur. Het is een poëtisch en associatief verhaal met een geheel eigen logica. Dat is op zichzelf nog niet zo gek, zeker niet binnen de Cubaanse literatuur. Wel vreemd is de interruptie van dit poëtische geheel door twee academisch aandoende citaten met voetnoten, die beide verwijzen naar een postume tekst van de Argentijnse psychoanalyticus Fernando Ulloa. Hoewel de referentie niet nodig is om het verhaal te kunnen volgen, kan die wel meer gelaagdheid aan de tekst toevoegen. Mansur maakt in haar verhaal namelijk dankbaar gebruik van de ideeën en woorden die de revue passeren in de tekst van Ulloa. Omdat het werk van de psychoanalyticus niet vertaald is in het Nederlands, zou het kunnen dat u geen toegang heeft tot deze tekst en dus ook niet tot … lees meer →

Gek verhaal. Ouderwets ook.

april 28, 2021

Fiep van Bodegom

Twee sprekers zitten naast elkaar op een bankje in het bos in identieke houding: benen uit elkaar, rug gebogen over telefoon in hand.

A: ‘Op een dag liep ik door het bos …’ B: Waar heb je het over? Je bent opgegroeid in de stad. A: Het is een verhaal, het is waar en het is niet waar, je kunt ernaar luisteren en van leren, of niet. B: Oké, ga maar door. A: Op een dag liep ik door het bos en kwam ik een marskramer tegen. B: Wat is een marskramer? A: Iemand die linten verkoopt, uit een mand op zijn rug, en van dorp naar dorp trekt. B: Maakt hij de vrouwen in het dorp zwanger? A: Soms. Soms heeft hij een vrouw bij zich. Soms is zijn echtgenote ook een hoertje, of een vroedvrouw, of een waarzegster. Of alle drie. B: Ah, ze is alle archetypes ineen. … lees meer →

Edward Gordon Craigs ‘On the Art of the Theatre’ (1911)

april 21, 2021

Czeslaw de Wijs

Een paar jaar geleden verscheen er in Amsterdam, naast de toiletten van café De Richel, een avondboekhandel gespecialiseerd in toneel: Sternheim, vernoemd naar de veel te jong overleden programmeur van Frascati Theater, Joost Sternheim. De oprichters van de boekhandel gebruikten de winst uit de boekverkoop om een uitgeverij op te zetten die zich toelegt op het heruitgeven van secundaire werken over toneel. Als eerbetoon aan de vorig jaar overleden toneelcriticus Loek Zonneveld was Sternheims eerste heruitgave diens bewerking van Brechts Klein Organon. Eerder had de redactie Zonneveld gevraagd welke teksten over toneel volgens hem heruitgegeven moesten worden. Zonder aarzelen antwoordde hij: De kunst van het theater van Gordon Craig.

Edward Gordon Craig (1872-1966) is de zoon van de wereldberoemde toneelspeelster Ellen Terry. Wanneer hij negentien is, speelt hij Hamlet, maar hij moet het in de ogen van zijn moeder afleggen tegen zijn mentor en grote inspiratiebron, Henry Irving: ‘I have … lees meer →

Compositie voor de linkerhand

april 20, 2021

Tara Bergin

Gisteravond trof ik een trofeejager die mijn slanke vingers bewonderde – hij hield mijn linkerhand naar het licht en sprak zijn lof over de mooie, witte huid op mijn palm en liet mij mijn vingers spreiden als het gewei van een hertenbok – hij pakte mijn pols en ik drong niet aan op een telefoonnummer – ik gaf hem het mijne, al wist ik wel waaruit zijn spel bestond. Ik speelde het en wist al die tijd Dat hij een trofee wilde binnenhalen of een prijs. Hij was een trofeejager – geloof me maar, hij had wapens in een glazen vitrine zoals die waarin mijn oma haar champagneglazen bewaarde (van zulke rijke families heb ik deel uitgemaakt) en hij maakte ze herhaaldelijk schoon met een lange, dunne pijp en een zachte, vettige lap – hij was een professionele jager, snap je, de beste van het land, en ik was nergens … lees meer →

Stellingen over het minidrama

april 14, 2021

Karlheinz Braun

1

Minidrama’s zijn heel korte stukken, scenische reducties, toneelmatige afkortingen

en bagatellen, ze zijn dramatische minimal art.

 

2

Een minidrama is meer idee dan realisering, is meer situatie dan analyse, het is

vaak de kortste weg naar de scenische pointe die opheldering brengt.

 

3

Het minidrama vermag door zijn beknoptheid niet wat het grote drama sinds de

klassieke oudheid als zijn roeping beschouwt, namelijk de problemen van de

mensheid op te lossen – zonder dat de belangstelling ontbreekt om er licht op te

laten schijnen.

 

4

Het minidrama hoeft de grote problemen niet op te lossen. Het lijkt daarom bevrijd

van de druk van het dramatische, van de dwang betekenisvol te zijn, vrij van de

claim dat het theater een morele instelling is.

 

5

Het minidrama is de op de spits gedreven vorm van de eenakter. De ontwikkeling

erheen verloopt in een rechte lijn. Als je, … lees meer →

Enz.

april 13, 2021

Johan Harstad

Klimaatstress

april 6, 2021

Astrid Lampe

A   Sorry, of had ik me al voorgesteld? Het algoritme heeft me aangewezen. Ik ben

de nieuwe voorzitter van de lotgenotenvergadering. Hebt u die haai gezien?

Wat een binnenkomer, zou-ie echt zijn?

B   Boeie!

A   De haai als visitekaartje. Ik geef om dieren maar ik ben opgehouden ze te tellen.

Leeuw, panter, panda: ze nemen bezit van ons. De katachtigen domineren

het straatbeeld. O sorry, de ademhaling, ik zit weer hoog.

A   Je zou hier toch eerder een kroonluchter verwachten. Een opgezette haai.

Mwoi. Multifunctionaliteit zou dit gebouw moeten uitstralen. Sereniteit. Een

oase in de stadsjungle.

A   Vroeger was het goedkoop, zo’n panterprint. Heel de Vogeltjesbuurt sprong

rond in zo’n legging. Nu draagt iedereen wel iets van een panter of skinny

jeans. Plebs, snob. Alles doet whraaah. Alles lijkt op elkaar. Meisje meisje, zou

mijn moeder zeggen, moet dat nou …?

B   … ik kom hier voor mijn rust. Moet … lees meer →