Doet een vertaler iets liever dan grasduinen? In tijdschriften en boeken? Je onderdompelen in teksten, in woordenboeken en grammatica’s speuren naar de zevenentwintigste betekenis van iets en de juiste vinden. Een leven lang leren, bijschaven en verfijnen, en eeuwig op zoek naar verrassende pareltjes om aan een nog onbekende lezer te onthullen. In de duinen van de lusofone literatuur ligt het voor het oprapen, daar hebben we geen metaaldetector voor nodig. Maar in het Nederlandse taalgebied zie je er – helaas – weinig van terug.

Jaren geleden zag ik ergens op een schoorsteenmantel het toen spiksplinternieuwe vierde nummer van Terras, ‘Berlijn’. De gespiegelde letters op het omslag als twee kanten van dezelfde munt, als een tekst en haar vertaling. Er klikte iets. Zo’n bloemlezing maar dan van Portugeestalige literatuur in ver taling, zou dat geen schitterende manier zijn om ongehoorde stemmen oorverdovend luid te laten klinken?

Achttien nummers later – het tweeëntwintigste Terras-nummer in het tweeëntwintigste jaar van deze eeuw – ligt ze voor u. Hierin staan niet de beste dertig onder de dertig, het is geen canon uit de Portugeestalige literatuur – als zoiets al zou bestaan – noch het beste van de afgelopen honderd jaar, maar dit nummer is wel uiterst zorgvuldig en hartstochtelijk voor u gecomponeerd. Het begon met een uit de hand gelopen verlanglijst van ruim honderdtachtig werken en auteurs, verspreid over eeuwen en continenten, genres en thema’s. Klankrijke gesprekken met vrienden, familie, kennissen en collega’s volgden. Met de redactie en vele vertalers Portugees gingen we zo op zoek naar stiltes om te vullen. Grasduinen wordt immers nog leuker als je het samen kunt doen.

Het resultaat is bijna een eeuw aan lusofonie uit alle windstreken. Van het noordelijk halfrond en het zuidelijke, uit het oosten en het westen en daartussenin. Bij de selectie hebben we geprobeerd recht te doen aan de veelzijdigheid van de Portugese taal in al haar facetten en aandacht te besteden aan auteurs die om welke reden dan ook over het hoofd zijn gezien (wist u bijvoorbeeld dat er opmerkelijk veel minder vrouwen uit het Portugees zijn vertaald?). Literatuur uit Angola, Brazilië, Guinee-Bissau, Kaapverdië, Mozambique, Macau, Oost-Timor, Portugal en São Tomé e Principe zal in dit nummer de revue passeren, oorspronkelijk in het Portugees geschreven en voor u in het Nederlands vertaald. Laten we daarbij niet voorbijgaan aan de manier waarop deze taal zich in eerste instantie heeft verspreid. In bijna alle bovenstaande gevallen was het Portugees de taal van de kolonisator, die na de onafhankelijkheden de officiële taal of er daar één van is geworden – zoals ook pijnlijk mooi duidelijk wordt in het verhaal van Abdulai Sila.