thema: 04 Berlijn

Terras 04 bevat literatuur uit de nieuwe Duitse hoofdstad. Ruim tien dichters die in Berlijn wonen en werken worden vertaald en ingeleid. Er is proza van Herta Müller tot aan Tilmann Ramstedt en er zijn historische teksten. Essays die inzicht bieden in de literatuur en poëzie uit Berlijn worden voor Terras geschreven en vertaald. Berlijn verschijnt online en in twee papieren uitgaven: 'Terras 04 Berlijn vooraf' en 'Terras 04 Berlijn'. Aan Terras 04 werken ruim 20 vertalers mee. Het wordt samengesteld door Erik Lindner, de gast- en eindredactie bestaat uit Ton Naaijkens en Erik de Smedt.

Beelden die trillen: Over Marion Poschmann

april 29, 2016

Erik de Smedt

In Goethes ballade ‘Erlkönig’ (1782) wijst het doodzieke kind, ijlend van koorts, zijn vader op de gestalte van de hem met de dood bedreigende elfenkoning. Zijn vader, in galop op weg naar een dokter, corrigeert hem nuchter: ‘Mijn zoon, het is een nevelsliert.’ Tussen de romantische, subjectieve visie van het kind en de verlichte, objectiverende visie van de vader gaapt een kloof. Voor visuele hallucinaties is in de nieuwe tijd geen plaats. Maar waarom zag het kind niet gewoon een nevelsliert? ‘Nevelbeelden’ – damp, wolken en andere meerduidige stimuli – spelen in Marion Poschmanns dichtbundel Geistersehen (2010) een grote rol. Twee cycli, ‘Glanz’ en ‘Dampf’, zijn autobiografisch. Ze roepen de wereld op van kuurbaden waar zij als kind met ademnood door haar moeder werd naartoe gebracht. Het etherische, vloeibare en ongrijpbare bepalen overigens heel de bundel en – daarmee samenhangend – de precaire status van het ‘ik’ als bewustzijn dat … lees meer →

Minuscule capsules vol vrijheid – of waarom er achter elke caravan een maan schuilgaat.

september 30, 2014

Monique de Waal

De volle maan en een caravan, in eerste instantie niet twee verschijnselen die een direct verband met elkaar hebben, zou je zeggen. In een van zijn essays over poëzie beschrijft Jan Wagner hoe hij op een wandeling door de Ierse bergen in de ban raakt van de volle maan die op dat moment opkomt. Tot zijn verbazing zijn zijn medereizigers allerminst onder de indruk – tot hij zijn bril opzet en ziet dat het vermeende natuurspektakel in werkelijkheid een caravan is waar het licht zojuist is aangegaan. Sindsdien zijn de maan en deze mobiele reishut voor Jan Wagner onlosmakelijk met elkaar verbonden en de maan kan niet meer aanschouwd worden zonder er een caravan achter te vermoeden, in elke caravan wordt een maan gezien. De in eerste instantie anders waargenomen werkelijkheid laat een sterke indruk achter, juist door de verschuiving en de overlapping van beide elementen.

Eenzelfde bekoring gaat volgens … lees meer →

22 november Marion Poschmann en Ulf Stolterfoht in Antwerpen en Gent

november 19, 2013

Redactie

Vrijdag 22 november Terras 04 Berlijnse poëzie

Het vierde nummer van het literair tijdschrift Terras staat in het teken van Berlijn. Samensteller Erik Lindner leidt de middag en avond in en modereert het gesprek tussen de Berlijnse dichters Ulf Stolterfoht en Marion Poschmann en hun vertalers, Ton Naaijkens en Erik de Smedt. Vervolgens lezen Stolterfoht en Poschmann voor uit eigen werk.

Permeke en het Poëziecentrum organiseren deze activiteit in samenwerking met Perdu en met de steun van het Goethe-Institut Brüssel.

 

Praktisch

Datum: vrijdag 22 november 2013, 12:30 Locatie: Auditorium Permeke, De Coninckplein 25, BE-2060 Antwerpen Reserveren kan via info.permeke@stad.antwerpen.be of via het telefoonnummer 03 338 38 00. Meer informatie: http://www.permeke.org/berlinerlyrik

Datum: vrijdag 22 november 2013, 20u Locatie: Poëziecentrum, Vrijdagmarkt 36, BE-9000 Gent Toegang: € 5 / € 4 (-26 jaar, +65 jaar, abonnees Poëziekrant). Taal: Nederlands/Duits Info en reserveren: tel. … lees meer →

Stenen

juli 30, 2013

Ruth Verraes

Stenen | Ruth Verraes | Tijdschrift Terras

Drie gedichten uit Alle Lichter

juli 29, 2013

Nadja Küchenmeister

linoleum

 

middaghitte, je zet de koffer naast de deur

en koelt met koud water je gezicht, maakt

dan als altijd je rondje door de tuin, hij snuift

 

en heft, nog moe, zijn kop: spreek maar één woord

dan drukt de hond zich tegen het gaas, en aan de was

lijn: witte lakens, onderbroeken, de bramen trillen

 

door wespen uitgehold aan de struik. je loopt het tuinhuisje in

het raam staat open, jou is sinds jaren de geur

vertrouwd, licht zurig. wat is er niet in de wanden

 

gekropen: rook en urine, familievloeken. op de grond zie

je donkere vlekken. de stretcher, overeind gezet en tegen

de wand geleund, heeft amper nog veren. wat nu eenmaal blijft

 

van een goede droom: ananas in de strandstoel gegeten

augustus. een mat licht valt door de haag. dan is

ook deze nacht voorbij, je doet je ogen weer open

… lees meer →

Levensnabootsing: een herinnering

juli 26, 2013

Peter Gizzi

Hoofdstuk 1

 

De koelte kwam nadat de zender kortsloot.

Alle levensberichten werden geordend in proefflessen

op een metalen plank.

Lokspijzen van gekleurde eieren waren verspreid

over heel de vallei door krantenjongens op rode fietsen.

Ik hoorde verhalen over schepping en zondvloed

op Zondagsschool.

Wie is de boeman was een vraag die veel werd gesteld.

Loodgietersgereedschap en koperdraad werden gevonden

onder de bank.

Je wacht nu op een lege parkeerplaats.

 

 

 

Hoofdstuk 2

 

Een jongen werd vol afschuw wakker om te ontdekken dat hij de enige overleveraar was.

Alles opgeteld is de houdbaarheidsperiode van een mens ontoereikend

voor wat de regering ondersteuning noemt.

Ik en mijn lokspijs wassen het geld.

De zondvloed is geen graanontbijt.

Ondertussen, toen er niemand keek, betastte de boeman

een seksboek.

Achter de koperwerken zaten krantenjongens te kijken

naar de vonken die op het beton dansten.

Nu is het een parkeerplaats.

 

… lees meer →

Verhalen van schepping en zondvloed

juli 26, 2013

Mischa Andriessen

De Amerikaanse dichter Peter Gizzi is een subtiele sloper. Hij is tevens een durfal als het op bouwen aankomt. Een gedicht als  ‘Levensnabootsing: een herinnering’ uit zijn bundel Some Values Of Landscape And Weather laat zien dat er bij hem voortdurend tegenstrijdige krachten aan het werk zijn. Hij slaat scherven van een werkelijkheid en bouwt er een nieuwe werkelijkheid mee op.

Gizzi (1959) publiceerde naast een flink aantal bibliofiele uitgaven vijf bundels: The Outernationale, Some Values of Landscape and Weather, Artificial Heart, Periplum en Threshold Songs. Hij was poëzieredacteur bij The Nation en was de samensteller van de bundels met gedichten en essays van jonggestorven Amerikaanse schrijver Jack Spicer, respectievelijk getiteld: My Vocabulary Did This To Me en The House That Jack Built.  Gizzi woont in Western Massachsetts, in de Pioneer Valley. Die naam al, weinig lijkt bij Gizzi toevallig te zijn.

Er is in Gizzi’s voornoemde gedicht voortdurend sprake … lees meer →

Beelden die trillen. Over Marion Poschmann

juli 19, 2013

Erik de Smedt

In Goethes ballade ‘Erlkönig’ (1782) wijst het doodzieke kind, ijlend van koorts, zijn vader op de gestalte van de hem met de dood bedreigende elfenkoning. Zijn vader, in galop op weg naar een dokter, corrigeert hem nuchter: ‘Mijn zoon, het is een nevelsliert.’ Tussen de romantische, subjectieve visie van het kind en de verlichte, objectiverende visie van de vader gaapt een kloof. Voor visuele hallucinaties is in de nieuwe tijd geen plaats. Maar waarom zag het kind niet gewoon een nevelsliert?

‘Nevelbeelden’ – damp, wolken en andere meerduidige stimuli – spelen in Marion Poschmanns dichtbundel Geistersehen (2010) een grote rol. Twee cycli, ‘Glanz’ en ‘Dampf’, zijn autobiografisch. Ze roepen de wereld op van kuurbaden waar zij als kind met ademnood door haar moeder werd naartoe gebracht. Het etherische, vloeibare en ongrijpbare bepalen overigens heel de bundel en – daarmee samenhangend – de precaire status van het ‘ik’ als bewustzijn dat … lees meer →

Paki half-cooked. Nieuwzeelandse notities

juli 4, 2013

Brigitte Oleschinski

Op 6 juni 2012 stonden de aarde, de zon en Venus precies in één lijn, een zeldzaam gebeuren want de volgende Venusovergang zal plaatsvinden in december 2117. Venus schuift dan als een klein zwart schijfje over de zon. Voor de Māori in Nieuw-Zeeland heeft het verschijnsel een rituele betekenis. Drie Duitse dichters reisden in juni naar het land dat de Māori Aotearoa noemen. Een van hen, Brigitte Oleschinski, schreef er de volgende paki (Māori voor verhalen, anekdotes, praatjes, verzinsels)..

 

 

Voortdurend ben ik geruchten

op het spoor, of mijn geheugen beschouwt als geruchten wat ik toch al beleefd heb, aanwezig of, of tenminste opgezocht, maar voortdurend verdwijnt het beleefde, het besefte, alsof het me ontgaan is. Volgens een gerucht het Zuiderkruis gezien; in welke sterrenklare nacht dan. Blauwgroen. Groenblauw. Een Venus met groene lippen. Wat ze zei: dat de inkt zwart is waarmee ze hun moko´s geprikt krijgen. Maar … lees meer →

Gedichten uit Burgruinenblues

juli 3, 2013

Jan Volkert Röhnert

Rüdersdorf

 

’s Middags door de mist

heen geprikt ’s avonds scheef

in het rood dat de honden van

de muren jankten

 

begon het niemandsland

de ontvolkte hemel

achter de druïdenboom

onafgebroken heerste winter waar

 

het verlangen een akker

korstig bloed met

het nooit hechtende verband

gaas sneeuw erop en

 

de vertwijfeling een plas

zondags op het knippatroon

gemorste koffie was

later aan de Autobahn

 

wees een bord ons

op de plaats die plotseling

een naam had

 

*

 

Leipzig

 

Sigarettenhoest, geen aventiuren, de

zon een valse melding op het

instrumentenbord! Waar achter

Predel Profen Podewig de

 

kerktoren in de mijngangen

wegzakte, was de kool

opgezogen, bijna ten einde –

de kilometer autoweg liep

 

dicht langs de akkerrand: Wartburg

was een oud woord, alleen

mijn opa ouder dan de tweetaktmotor

onder de motorkap. Markranstädt

 

was straatstenen, gebied

van volkstuindwergen, de spelonken

… lees meer →

Laat de kiem de kiem maar. Over Monika Rinck

juni 27, 2013

Miek Zwamborn

In de tropen leven vogels, prieelvogels, die hun nest versieren met dingen die ze vinden. De nesten lijken op stevig van takken gebouwde priëlen, waarin verzamelingen van kleurige objecten liggen uitgestald. Soms gaan de vogels zo ver dat ze steentjes verven met het sap van bessen of de honderden bladeren rondom hun nest met de glimmende kant naar boven draaien zodat hun collectie als het ware in de schijnwerpers staat. Het grootste en meest extreme prieel wordt gebouwd door de bruine tuiniervogel of vogelkop-prieelvogel (Amblyornis inornatus) uit noordwestelijk Nieuw-Guinea. Deze soort stoffeert het prieel met mossen en legt daarop uitgebreide verzamelingen aan van bontgekleurde bloemen, veertjes en keverschilden. Om andere vogels deelgenoot te maken van hun verzameling bouwen ze zelfs tribunes voor de nieuwsgierige medevogel. Bij het lezen van Monika Rincks gedichten moet ik voortdurend aan deze tonelen denken.

Dwaas lijken haar bonte verzen in eerste instantie; betekenissen buitelen over … lees meer →

Dingen als teksten. Over Ulf Stolterfoht

juni 26, 2013

Ton Naaijkens

Dingen zijn dingen, maar er valt ook over te praten. Wat gebeurt er bijvoorbeeld met een ding als het de grens overgaat of van een gebruiksvoorwerp verandert in een tentoonstellingsobject? Oorringen van barnsteen: ooit waren ze in de mode in Nazi- Duitsland, maar wat gebeurt ermee als ze in een Milaans museum liggen te pronken? Waarom hingen in Middeleeuwse kerken ooit in goud gevatte struisvogeleieren en hele krokodillen? In de zeventiende eeuw had je van die fraaie ´Wunderkammer´ boordevol rariteiten. Het gaat om gewone dingen die in een nieuwe omgeving artefacten worden, waard om te worden bewonderd, bekeken en bestudeerd. Zie je zo’n in het Pruisische Bitterfeld gemaakte oorring in een vitrine, krijg je ook het verhaal van zijn mobiliteit te horen.

Dit doet me op twee manieren denken aan de gedichten van Ulf Stolterfoht (*1963). Je kunt zijn teksten, maar ook teksten in het algemeen, zien als artefacten – … lees meer →

Van erts en madagascar. Over Lutz Seiler

juni 24, 2013

Ton Naaijkens

Niet ver van Leipzig, in Thüringen aan de Weiße Elster, ligt Gera. Het grootste aantal inwoners bereikte dit stadje in de DDR-jaren, toen er door het Sovjet-Duitse bedrijf SDAG Wismut naar uraniumerts werd gegraven. Door het erts dat de mijnwerkers daar dolven, kon de Sovjet-Unie in de Koude Oorlog haar eigen atoomprogramma opbouwen en concurrerend maken. Tegelijk dreef de DDR-economie grotendeels op deze industrie. Intussen heeft Wismut GmbH de opdracht de bodem te saneren en te recultiveren, want er is nogal wat verpest. Daar in Gera-Langenberg werd Lutz Seiler in 1963 in een familie van mijnwerkers geboren. Aanvankelijk werd hij opgeleid tot bouwvakker en hij werkte ook als metselaar en timmerman. Al vrij vroeg ging hij schrijven en publiceerde hij gedichten. pech & blende (pek en blende) uit 2000 trok de aandacht en de titel laat ondubbelzinnig zien dat de wereld van zijn regio er een grote rol in speelt.

… lees meer →

Inhoudsopgave Terras 04 Berlijn

juni 20, 2013

Erik Lindner

Terras 04 Berlijn, 224 blz. ISBN 978-90-5188-095-3

 

Erik Lindner  Voorwoord

Ton Naaijkens  Vogelvlucht. Over Elke Erb

Elke Erb  SONANZ. 5-Minuten Notate. Vertaling Ton Naaijkens

Miek Zwamborn  Laat de kiem de kiem maar. Over Monika Rinck

Monika Rinck  Honingprotocollen. Vertaling Miek Zwamborn

Oskar Pastior  Moeder en zoon met bolbliksem. Vertaling Wiel Kusters

Wiel Kusters  Naschrift. Een veroordeelde met bewegingsvrijheid. Over Oskar Pastior

Ton Naaijkens  Dingen als teksten. Over Ulf Stolterfoht

Ulf Stolterfoht  Gedichten. Vertaling Ton Naaijkens

Herta Müller  Altijd dezelfde sneeuw / en altijd dezelfde oom. Vertaling Ria van Hengel

Ruth Verraes  Stenen

Ton Naaijkens  Van erts en Madagascar. Over Lutz Seiler

Lutz Seiler  Ammoniak, Aranka & heldenfilms. Vertaling Ton Naaijkens

Walter Benjamin  Over Hebel. Vertaling Anneke Brassinga

Johann Peter Hebel  Een onverhoopt weerzien. Vertaling Anneke Brassinga

Matthias Kniep Und mit der Zit verbrennt die ganzi Welt. Johann Peter Hebel (1760-1826). Vertaling Ria van Hengel

Annelie David  Uljana … lees meer →

In de stroom van de menigte, op de vis zijn route

juni 12, 2013

Matthias Kniep

1.

Als ‘a logarithm / Of other cities’, een ‘logaritme van andere steden’, zo omschrijft John Ashbery de stad New York in zijn lange gedicht ‘Self-Portrait in a Convex Mirror’. Naar analogie met die beroemde versregel en als erkenning van de enorme aantrekkingskracht die doorgaans van een dergelijke vergelijking uit de wiskundige sfeer uitgaat, kun je Berlijn, nu al vier jaar mijn thuisstad, omschrijven als een lopende variabele met een grote stapgrootte die in een tellergestuurde lus wordt opgezweept. Er bestaat hier met andere woorden een ongestilde honger naar meer, steeds meer. Omdat deze honger verband houdt met het besef dat de stad eigenlijk failliet is, opent hij een ruimte met haast onuitputtelijke mogelijkheden, een ruimte die niet toevallig slechts vanaf de buitenste rand toegankelijk blijft.

Het is alsof er in het silhouet van de stad een afwijking in de zwaartekracht merkbaar wordt (een soort Oregon Vortex in de hoofdstad … lees meer →

Ultra 4

juni 11, 2013

Maarten M. Janssen

Vogelvlucht. Over Elke Erb

juni 10, 2013

Ton Naaijkens

Toen in 1987 de bundel Kastanienallee verscheen had Elke Erb (*1938) in de DDR de status verworven van een schrijver die zeggenschap heeft over zijn eigen woorden. Dat was bijzonder in een systeem waarin alle publicaties voorgelegd moesten worden aan de overheid. Ik noem haar laatste DDR- bundel vanwege wat meteen in het oog springt: gedichten die na afloop direct vergezeld gaan van eigen commentaar, van ‘woordelijke begeleiding die niet gewoon reflectie is, maar het taal- en aardmateriaal van de tekst voorstelt, daar waar de witte mollenhandjes het blinde handelen tevoorschijn groeven.’ De laatste woorden zijn van de dichteres Ulrike Draesner, en het komt voor haar rekening dat zij zich Elke Erb voorstelt als een mol. Over de nauwe band met dieren in het algemeen hoeft geen twijfel te bestaan; Draesner legt de nadruk op een mol en op reeën, ik zou geiten willen aandragen als wezens waar de dichteres … lees meer →

De stad van de stad (kadastrale kaart). Selectie

juni 7, 2013

Michèle Métail

Michèle Métail (1950) is geboren in Parijs, en studeerde Duits en Chinees. Ze sloot zich midden jaren ’70 aan bij de OuLiPo-groep, die bij het schrijven van literatuur uitgaat van formele beperkingen. De voordracht van teksten is voor haar een onderdeel van het literaire werk. Tijdens een verblijf van een jaar in Berlijn, in 2001, liep ze zo’n drieduizend kilometer door die stad, een ervaring die ze vastlegde in een reeks ‘De stad, van de stad’, gedichten met 10 regels van 15 letters (gebaseerd op het fotoformaat 10 x 15). Van deze gedichten wordt in dit nummer een selectie gepubliceerd. Het levert zinnen op die net zo hoekig en onverwacht zijn als de verkende stad: robuust, brokkelig en ongrammaticaal. Tegelijkertijd doen de teksten denken aan de impressionistische beschrijvingskunst in klassieke Chinese poëzie, en aan haiku’s, die ook een weerslag van indrukken van de omgeving zijn in een vast aantal lettergrepen. … lees meer →

Sociale poëtica

juni 4, 2013

Guido Graf

Bij het lezen van enkele gedichten van Elke Erb, Steffen Popp, Monika Rinck en Ulf Stolterfoht

Je hebt het onverhoedse en je hebt de geesten: samen brengen ze ons, lezers van deze hedendaagse Duitstalige poëzie, in beroering. Want het zijn de geesten die ik heb opgeroepen en die ik niet kan vertalen, maar die ik verneem, die mij als resonantie doen vibreren en in het vertoog doen opgaan. Het ik in deze poëzie is een geluid.

Alleen met een oscillograaf kunnen we het vinden. Het is maar de vraag of het ooit tekst kan worden. Er bestaat niet eens zekerheid over of het gesproken werd of gezongen. En kunnen we uiteindelijk iets lezen, dan zal dat vermoedelijk het resultaat van spraakherkenningssoftware zijn – software die met behulp van een oneindig grote opslagcapaciteit de vrije rede transformeert, het grote geleuter, het geroezemoes, zowel van de eigen stem als die van de … lees meer →

Over het vertalen van de poëzie van Ken Babstock

juni 3, 2013

Jan-Willem Anker

Ongeveer tien jaar geleden kwam ik, in het kader van het toenmalige Poetry International Festival, voor het eerst in aanraking met de poëzie van de Canadese dichter Ken Babstock. Hij had zojuist zijn tweede bundel uitgebracht, Days into flatspin. Vooral het gedicht uit deze bundel ‘Carrying someone else’s infant past a cow in a field near Marmora, Ont.’ maakte grote indruk op me. Het kenmerkt zich door persoonlijke anekdotiek (de titel spreekt voor zich), het vermogen onvermoede werelden bij een voorstelbare dagelijksheid te denken, een ritmisch strakke, maar wel idiosyncratische vorm van telkens opnieuw aflopende, slinkende kwatrijnen en een lexicale rijkdom die een groot talig bewustzijn verraadt. Sindsdien heb ik Babstocks ontwikkeling zo goed als dat gaat gevolgd. Enkele jaren geleden verschenen er vertalingen uit zijn vorige bundel Airstream Land Yacht in het Vlaamse tijdschrift nY. Inmiddels heeft hij zijn vierde, gelauwerde bundel Methodist Hatchet geschreven. Uit deze bundel stammen … lees meer →

Het conservatisme in Adorno afhouden en Avalon, helicopter

juni 1, 2013

Ken Babstock

Het conservatisme in Adorno afhouden

Op de verpieterende hoek van Boston en Queen klampt het Tasty Chicken House heel mei door aan zijn kerstglitter, en heeft niet lang in dit aards bedrijf. Gedoogde muurschilderingen onder bubbellettertags remmen de vaart der volkeren niet af. Een deur verder Wattle en Daub, advocatenkantoor van Newfoundlanders of een hobbyboetiek in thematisch rijmend kippenhok, ruikt slapte, zwakt zijn pretenties enigszins af met minikerstklok boven de zeurende scharnier. Knoop je sjaal . . . comme ça. De Logopedist, slechts een paar blokken verderop, verzoekt ons de achterdeur te nemen. Uk, oek, echk, esj, iesj, ess. Softe dentalen hoorbaar aspirant aan de voorzijde, hij beschrijft de textuur van mijn toscaanse soep. Wadend in namen komt hij terecht in de lediging die namen weigert. Lager op Logan, bij Eastern, rolt het Westoncomplex zijn broodwagens uit lang na de ochtendschemer. Rousseau had iets over de brioche in zijn Bekentenissen … lees meer →

De herinneringsruimte van Norbert Hummelt

mei 30, 2013

Jan Baeke

Het eerste wat opvalt bij Norbert Hummelts poëzie is de consequente vorm van de gedichten. Het zijn vrijwel altijd rechte, blokvormige gedichten die consequent in kleine letters zijn geschreven en zijn opgebouwd uit in elkaar hakende nevenschikkende zinnen. Het lijkt alsof Hummelt iedere vorm van dynamiek en dramatiek uit de gedichten heeft weggelaten door ze op te bouwen als neutraal ogende vluchtige notities. Maar wie eenmaal begint te lezen ziet al snel dat dit ogenschijnlijk neutrale en vluchtige slechts schijn is. De vorm draagt juist bij aan de spanning die in alle gedichten van Hummelt voelbaar is. De ruimte die het gedicht op papier inneemt, heeft hetzelfde kleine, soms zelfs benauwde van de ruimte die met de gedichten wordt opgeroepen. Tegelijkertijd sluit de begrensde ruimte van het gedicht ook aan bij de veilige en overzichtelijk kleine ruimte van de herinnering.

De herinnering is nooit ver weg in de gedichten van … lees meer →

Gedichten

mei 28, 2013

Wulf Kirsten

kindertijd

 

achter het dorp

zat ik,

koeienhoedertje voor een boer,

op het herfstige grastapijt

in de geur van de bosomzoomde weiden.

ik was de koeienvorst

sancta simplicitas

in het braambos.

getooid had zich

met alle sieraden

de kleurendronken oktober.

rookdoorvlamd in het landschap

was al het gewas

van walmende herfstbladvuren.

dwars door de velden

voorbij het ornament van de dorpsgrens

doolden wij,

ik zonder herderszang

en de knisperende aarde,

ik en mijn kudde,

een hartstocht van de herfst.

 

 

wereld aanraakbaar

 

onder handbereik

wereld, aanraakbaar

als grof gemalen meel.

een rechtschapen vroegte,

regel voor regel

in de akker gebukte bietenvrouwen.

tonen van aarde, frontaal.

lichtlevend de ingelijfde stilte.

een appelboom in bloei,

ruikbaar mergel en spoeling,

de gerst wordt geel

in het Dresdener achterland.

klankfiguren, levensgeesten,

die een hoge borst opzetten,

feiten op goed geluk, –

in alle vroegte in de dorpen,

weg naar Lotzen:

wereld aanraakbaar.

… lees meer →

Uljana Wolf – grenshandel in taal

mei 21, 2013

Annelie David

Meer dan een jaar geleden is mijn dochter van Amsterdam naar Berlijn verhuisd. Tijdens mijn eerste bezoek aan haar kocht ik zoveel mogelijk bundels van de nieuwe generatie Duitse dichters, nieuwsgierig naar de poëzie in Duitsland anno nu.

Ik ben altijd trots geweest op de plek die dichters in Duitsland innemen. Niet alleen worden ze gewaardeerd om wat ze doen maar op jonge leeftijd wordt je geleerd poëzie te lezen. Op de basisschool reciteerden we niet dichters als Annie M.G. Schmidt waar helemaal niets mis mee is, het is prachtige kinderpoëzie, maar Duitse kinderen lazen volwassen poëzie.  Als het lente wordt, zoemen nog steeds regels van Eduard Mörike door mijn hoofd. Wat dat betreft lijkt niets veranderd. Uljana Wolf (1979, Berlijn)  – twee generaties jonger dan ik – las in de derde klas Else Lasker-Schüler (1869 – 1945) een bevlogen lyrische, Joods-Duitse dichter – die Wolf haar hele dichtersleven is … lees meer →

Gedichten uit Falsches Rot

mei 14, 2013

Dieter M. Gräf

 

 

is hij zo helder

als een kristal

is hij tsjekist

 

leunt hij tegen

de vrijstaande

sierpaal

 

zijn knuppel is

gecamoufleerd

als mini-paraplu

 

komt er een oude

regenende vrouw

die zegt: tsjekist

 

jouw weer is

helder als kristal

reik er wat van aan

 

deel met ons de

dubbele lamp │uit

de bloembak

 

afzettingen wil ik

de vergeet-ik-niet

& het glas

 

van de glasscherven

gemorteld

in de muurkroon

 

 

 

 

 

 

 

—————————————–

 

 

1000 Stalins in sneeuw

 

wit uniform het

goud van hun borduursels

fonkelt in de zon

 

almaar meer komen

er uit prachtvolle

paleizen van zijn straat

 

zwarte limousines

razen slapstickachtig /

geruisloos door

 

de van mensen

lege hoofdstad niemand

aan het stuur alles uit

 

gestorven enkel

dit enige

geluid dat

 

de vierkoppigheid maakt

 

 

—————————————–

 

 

 

 

… lees meer →

Dieter M. Gräf: poëzie, over en weer

mei 14, 2013

Lucas Hüsgen

Het komt voor dat gedichten eerder verschijnen in vertaling dan in het origineel. Dat geldt ook voor de hier volgende: die stammen uit Falsches Rot, de nog te publiceren vijfde bundel van de in Berlijn woonachtige dichter Dieter M. Gräf.  Sinds het lezen van zijn derde bundel Westrand (2002) ben ik door zijn poëzie getroffen.  Ze combineert scherpe observatiekunst met erudiete belangstelling in de wereld achter de observaties, plaatst het heden in zijn historische context, maar blijft steeds nadrukkelijk poëzie. Bij alle toenadering tot de werkelijkheid, distantieert zij zich er meteen weer van, vaak met een onverbiddelijk lijkende hardheid. Die vindt zelf levendige compensatie in ritmisch vernuft, bijvoorbeeld via het enjambement: afbrekingen krijgen vaak stevige accenten, nog eens benadrukt doordat wordt afgebroken zonder afbreekteken, en ook niet altijd volgens de regels van de lettergreep. Zo lees je langzaam, in tastende concentratie.

Maar al dat vermogen om de wereld tot taalspel … lees meer →

Naschrift. Een veroordeelde met bewegingsvrijheid

mei 9, 2013

Wiel Kusters

Het is geen lekker soepel en communicatief stukje proza dat Oskar Pastior (1927-2006) ons voorschotelt als reflectie op een foto uit 1928. Meer in het bijzonder als omcirkeling of omsingeling van een raadselachtig lichtverschijnsel in dat verre beeld van een persoonlijk verleden. Onomwonden ‘open’ wil en kan het ook niet zijn. Pastiors prozateksten verschillen niet principieel van zijn gedichten: altijd weer spreekt de taal, die hij meestal procedureel strak aan het lijntje probeert te houden, zelf een woordje, ja vele woorden, mee. Met als effect een fascinerende combinatie van onthulling en verhulling.

Oskar Pastior werd geboren in Hermannstadt (Sibiu) in Siebenbürgen (Transilvania) in het hartje van Roemenië. In het land dat een tijdlang formeel zijn nationaliteit heeft bepaald, behoorde hij met zijn grootouders en ouders tot de Duitstalige minderheid. Hij bezocht Duitse scholen, las Duitse gedichten. Maar het Duits van zijn grootouders was een Saksisch dialect, om zich heen … lees meer →

Und mit der Zit verbrennt die ganzi Welt. Johann Peter Hebel (1760-1826)

april 25, 2013

Matthias Kniep

Wie in de Duitse taal probeert zo bondig mogelijk te schrijven, die moet bijna vanzelfsprekend te rade gaan bij een in Bazel geboren protestantse theoloog: Johann Peter Hebel.

Deze man, afkomstig uit een eenvoudig milieu, die het na jarenlang als leraar gewerkt te hebben toch maar tot hoogste geestelijke in de Lutherse kerk van Baden en tot parlementslid bracht, geldt tot op de dag van vandaag als maatstaf voor een perfect stijlgevoel. Zelfs de grootste hater van de Duitse literatuurgeschiedenis zou zich gemakkelijk laten alfabetiseren door de volgende lijst van beroemde Hebel-bewonderaars: Walter Benjamin, Ernst Bloch, Elias Canetti, Heimito von Doderer, Johann Wolfgang von Goethe, de gebroeders Grimm, Martin Heidegger, Jean Paul, Franz Kafka, Gottfried Keller, Rainer Maria Rilke, W.G. Sebald e.a.

Benjamin prees Hebels `contact met de gehele breedte van de werkelijkheid’ en vond dat alleen de door hem eveneens bewonderde schrijver Jean Paul met hem vergeleken kon worden; … lees meer →