Fredrik Brattberg (1978) is een van de meest succesvolle toneelschrijvers van Noorwegen. Hij schreef tot nu toe achttien stukken, waarvan het bekendste De terugkomsten is. Daarvoor ontving hij in 2012 de Noorse Ibsen Award voor het beste nieuwe Noorse toneelstuk van dat jaar. Daarnaast ontving hij de Tsjechische Ferdinand Vanek Award en werd hij onder meer genomineerd voor de Prix Godot en de Berliner Festspiele. De terugkomsten is inmiddels in zo’n twintig talen vertaald. Brattberg had lange tijd meer succes in het buitenland dan in Noorwegen zelf, waar zijn stukken nauwelijks worden opgevoerd, ondanks het feit dat hij geldt als een gevestigde naam. De laatste jaren is dat aan het veranderen.

 

Het belangrijkste uitgangspunt in Brattbergs toneelwerk is dat vorm en inhoud gelijk zijn: vorm bepaalt inhoud en inhoud bepaalt vorm. Het is een direct gevolg van zijn achtergrond. Opgeleid als klassiek componist had hij, toen hij in 2008 begon met het schrijven van toneel, al een behoorlijk succesvolle muzikale carrière. Zijn koorliederen, opera, kamer- en orkeststukken werden over de hele wereld uitgevoerd. Het eerste toneelstuk dat hij schreef (Det Banker, Amadeus uit 2008) was bedoeld als libretto, maar tijdens het schrijven merkte hij dat het steeds meer een toneeltekst werd, wat hem wel beviel. In al zijn toneelteksten maakt Brattberg gebruik van typische ingrediënten uit de muziekcompositie als ritme, tempo en herhaling. Dat is op zich niet uniek in literaire teksten, maar de manier waarop hij ze gebruikt, als onderdeel van de inhoud, is dat wel. Het is het meest in het oog springende kenmerk van zijn werk geworden.

 

Brattberg ziet een duidelijke parallel tussen bladmuziek en een theatertekst: ‘Beide genres moeten twee keer vertaald worden. Bladmuziek moet eerst geïnterpreteerd worden door de musici, daarna door de luisteraar. Een toneelstuk eerst door de makers, daarna door de toeschouwers. Dat maakt dat veel principes die gelden voor het schrijven van een compositie, ook gelden voor het schrijven van een toneelstuk.’ Tegenwoordig schrijft Brattberg praktisch alleen nog toneel. ‘Af en toe schrijf ik wat muziek, maar zonder grote ambities. Dat moderne klassieke muziek maar weinig liefhebbers kent is een van de redenen dat ik mijn interesse heb verlegd, maar het is vooral omdat ik als toneelschrijver een heel eigen stijl heb gevonden. Als toneelschrijver voel ik dat ik iets bijzonders doe. Als componist had ik niet diezelfde heldere, duidelijke stem.’