NOOT VAN DE UITGEVER: De volgende citaten werden aangetroffen in een index op het bureau van wijlen C.K. Rummage, Hoogleraar Tekenen aan de Slade School of Fine Art. Ze waren genoteerd op losse kaarten, in een net handschrift, en de tekst op elk kaartje was tussen aanhalingstekens geplaatst, die hier zijn overgenomen. Voor geen van de citaten werd echter een bron gegeven. Wij nemen hier de teksten op in de volgorde waarin ze na het overlijden van professor Rummage zijn ontdekt.

‘Een tekening is het zenuwstelsel van een lichaam dat nog niet in een andere vorm bestaat.’

‘Sommige tekeningen doen aan niets anders denken dan aan het tekenen zelf; dit zijn niet per definitie de beste tekeningen, maar het zijn de tekeningen die je misschien wel het minst gemakkelijk vergeet.’

‘Alle punten zijn denkbeeldig en de meeste lijnen ook.’

‘Er bestaan schetsen voor denkbeeldige gebouwen, en de notities van een schrijver zijn wellicht schetsen voor een denkbeeldig essay.’

‘Een tekening is een samenzwering van de hand met het oog.’

‘Sommige tekeningen dragen een donkere bril.’

‘De vele aarzelingen waaruit zekerheid bestaat worden zichtbaar in een lijn.’

‘Een tekening ontstaat wanneer een potlood struikelt over een spleet in de stoep terwijl het voor zich uitstaart naar een punt in de verte.’

‘Tekenen is een manier om de tekening die je voor ogen hebt uit te wissen.’

‘Wanneer je ziet waarvan iets een tekening is, zie je niet langer de tekening.’

‘Het is mogelijk om een vel papier binnenstebuiten te keren, of niet?’

‘Een tekening is de toekomst gezien onder een vergrootglas.’

‘Maar eveneens geldt dat, op papier, voltooide objecten kunnen worden ontmanteld.’

‘Godzijdank zijn de technische tekenaars uitgestorven. Of althans, bijna uitgestorven.’

‘De tekens zijn er om het papier beter te doen uitkomen.’

‘Ze proberen slechts te gebeuren; ze pogen erachter te komen of de werkelijkheid vaste grond biedt voor hun bestaan.’

‘Een tekening is een samenzwering van het oog met de geest.’

‘Je kunt een tekening proeven; ze is droog, maar wordt vloeibaar en kan geabsorbeerd worden wanneer je haar likt met de tong van je oog.’

‘Een rechte lijn trilt.’

‘Inkt is een vloeibare schaduw; potlood, een droge schaduw.’

‘Een paar schilders die nooit tekenen (Caravaggio), vele schilders die onophoudelijk tekenen (Menzel, de Kooning), maar schilders die maar af en toe tekenen – helemaal geen.’

‘Een lijn op wit papier is een lijn in tegenlicht.’

‘Waar twee vlakken van een kristal elkaar ontmoeten: een contour.’

‘Als je struikelt terwijl je met een stapel tekeningen van de ene tafel naar de andere loopt, kan het gebeuren dat sommigen daarvan als verschrikte duiven ruisend het luchtruim kiezen.’

‘Een lijn alleen is sensueel, maar wanneer ze samenkomen, worden ze ernstig en puriteins.’

‘Wat is vluchtiger dan een ononderbroken lijn?’

‘Een tekening is zowel een venster als het breken van dat venster.’

‘Een vel papier is een soort toneel.’

‘Het blad is niet langer ondoorzichtig.’

‘Sommige tekeningen worden door spinnen geweven om hun prooi te strikken in de fijnste, teerste filamenten; anderen worden door vogels uit takjes vervaardigd om hun nageslacht te beschutten.’

‘Informatie hangt niet af van gelijkenis.’

‘Het papier is er om de tekens beter te doen uitkomen.’

‘Of alle lijnen zijn segmenten van een grote lijn, of alle lijnen lopen parallel en ontmoeten elkaar nooit, of allebei.’

‘Een bouwplaats op zondag, absolute stilte. Je kunt alle machines zien staan zonder het lawaai te horen.’

‘Abstractie: een spel. Representatie: een dubbel spel. In bepaalde tekeningen, waar de keuze nog niet lijkt te zijn gemaakt, worden regels naar eigen inzicht gevolgd of gebroken. Het spel zelf betreedt het speelveld.’

‘Gesprekken over tekenen vervallen meestal in onbegrijpelijkheden.’

‘Tegenwoordig lijkt de tekenkunst slechts twee mogelijkheden te bieden, beiden zelfdestructief: zich geen zorgen maken over het feit kunst te zijn, of zich er overmatig zorgen over maken en verstoppertje met zichzelf spelen.’

‘Een tekening die je recht in de ogen kijkt heeft iets te verbergen, maar tekeningen die aan je blik proberen te ontsnappen – die, ja die, laten je alles zien.’

‘Is een “voltooide tekening” geen contradictio in terminis?’

‘De tekens dienen om het idee aannemelijk te maken.’

Page Break ‘De ene hand observeert de andere.’

‘Als het oog rond is, wat bedoel je dan met een vlak?’

‘Als je het papier oprolt, is de tekening dan nog steeds vlak?’

‘Een sculptuur kan vertaald worden in het Engels, maar een tekening in E-Prime.’

‘De beste tekeningen worden niet altijd gemaakt door de beste kunstenaar.’

‘Voor de beeldhouwer is tekenen een werkvakantie.’

‘Wanneer je alleen over de schouder van de tekenaar kunt meekijken, kun je het minder goed zien.’

‘Dus schaduw aanbrengen alsof het helemaal geen schaduw heeft, is het beste schaduw aanbrengen.’

‘Een tekening zonder enige schaduw is als een lied zonder woorden.’

‘Het idee dient om de tekens noodzakelijk te laten lijken.’

‘Als “Venetiaans tekenen” een contradictie vormt, is “Florentijns tekenen” daarmee dan overbodig?’

‘Sommige tekeningen zijn antwoorden waarvoor de vraag ontbreekt.’

‘Er zijn tekeningen waaruit je maar blijft proberen te ontwaken.’

‘Als je een kristal ronddraait in je hand en het ene vlak na het andere bekijkt, waarbij je nooit zeker weet of je opnieuw hetzelfde vlak ziet, maar dan vanuit een iets andere hoek, ben je al begonnen het te tekenen.’

‘Hoe kun je tegendruk ontlokken aan het papier?’

‘Geen enkele papiersoort is zo glad dat een lijn eroverheen glijdt zonder weerstand te ondervinden.’

‘Er zijn lijnen die meer kwaad dan goed doen, en omgekeerd.’

‘Er zijn tekeningen die meer kwaad dan goed doen, en omgekeerd.’

‘Plato’s grote fout was vergeten de technische tekenaar uit zijn Republiek te verbannen.’

‘Een tekening is een netwerk, een meervoudigheid, en zou in principe nooit moeten worden aangeduid met een enkelvoud.’

‘Het samenbrengen van bijna alles in bijna niets.’

‘Sommige tekeningen moeten tot rust gebracht worden voordat je ze kan bekijken.’

‘ “Ondoorzichtig” en “transparant” zijn woorden waarvan de betekenis in relatie tot het tekenen niet vaststaat.’

‘Dat sommige tekeningen gedichten zijn en andere recepten snijdt hout. Wat er zo vreemd aan is, is dat de lyrische tekeningen een beroep doen op de smaak en de instructieve tekeningen op de verbeelding.’

‘De beste tekeningen worden niet altijd gemaakt door een kunstenaar.’

‘Wat men neemt met de ene hand geeft men met de andere. Wat men neemt met het ene oog geeft men met het andere.’

‘De leraar zal je vertellen te tekenen zonder het potlood op te tillen van het papier. Later zul je misschien merken dat zelfs wanneer je het potlood optilt, dit het papier nooit loslaat.’

‘Een simpel diagram kan een onbedoelde zeggingskracht bezitten.’

‘Twee keer een grens markeren heeft hetzelfde effect als het een keer doen.’

‘Twee keer een grens markeren heeft hetzelfde effect als het een keer doen, maar dan dubbel zo sterk.’

‘Twee keer een grens markeren heeft hetzelfde effect als het een keer doen, maar dan minder krachtig.’

‘Sommige tekeningen hebben brandende ogen, anderen lopen uit door opwellende tranen.’

‘Op de schaal van het mogelijke is een tekening groter dan een monument.’

‘Maak een schets als je het onderwerp perfect in je hoofd hebt en zie hoe het zich oplost.’

‘Soms verkeer je in de overtuiging dat zelfs mist een kristalstructuur heeft.’

‘Zoals je een letter kunt tekenen, zo kun je ook een beeld schrijven.’

‘Een lijn loopt achter op de hand die haar tekent.’

‘Is een tekening echt altijd zo goed als zij lijkt?’

‘Tekeningen gemaakt door blinden als geheugensteuntjes voor na het herstel van hun gezichtsvermogen.’

‘Wat graafwerktuigen betreft kan een potlood effectiever zijn dan een schop.’

‘Ik zou Basil King willen vragen of leren tekenen vooraf gaat aan tekenen om te leren.’

‘Soms moet je bereid zijn om hun spel mee te spelen. Maar soms spelen zij een spelletje met jou.’

‘Het beste van een tekening is onzichtbaar.’

‘Tekenen is iets voor vossen. De egel tekent niet, hij schildert slechts.’

‘Als je van iets niet weet wat het is, probeer het dan te tekenen, en zie of het iets anders wordt, iets dat je nu kan identificeren.’

‘Als de tekening op het blad past, is het blad misschien wel te groot.’

‘Een tekening is een verschil van mening tussen het oog en de geest.’

‘Geen enkele uitspraak over tekenen bezit een universele geldigheid, inclusief deze.’

‘Tekenen zou niet bestaan als het oppervlak waarop getekend werd geen weerstand bood aan het tekeninstrument.’

‘Waskrijt en denken op papier.’

‘Potlood en gesmolten meetkunde op papier.’

‘Tandenknarsen en inkt op papier.’

‘Hoe je met een hamer tekent.’

‘Als een tekening op de grond valt in een lege studio, maakt zij dan geluid?’

‘Maakten zij die in de grot van Altamira schilderden eerst voorbereidende schetsen?’

‘Het woord ‘humaan’ is nooit onderdeel geworden van het tekenvocabulaire.’

‘Een gedachte laat een indruk achter als bewijs dat ze er geweest is. De indruk lokt een gedachte uit die het bewijs in twijfel trekt.’

‘Als een uitspraak waar is met betrekking tot het tekenen dan zou zij ook waar moeten zijn met betrekking tot al het andere.’

‘Het beste van een tekening is wat reeds gegeven is.’

‘Als een lijn ergens de grens van bepaalt, wat bepaalt dan de grens van een lijn?’

‘Tekenen is een speciale vorm van wiskunde waarin één plus één gelijkstaat aan drie. Want als je aan een vlak (één) een teken (één) toevoegt heb je meteen al drie: de twee delen van het oppervlak verdeeld door het teken, en het teken zelf.’

‘Ik heb tekeningen hun ogen zien sluiten om aandachtiger te kunnen luisteren.’

‘Zwart en wit hebben geen geur, maar grijs wel.’

‘Ook voor het einde van de wereld bestaat een tekening.’

‘Bepaalde lijnen blijven elkaar maar om en om kruisen, alsof ze aan de overkant iets vergeten zijn.’

‘Een verhaal kan nooit worden verteld, slechts opnieuw verteld, en op dezelfde wijze kan een beeltenis niet worden getekend, maar alleen opnieuw getekend.’

‘Is “het einde markeren” een contradictio in terminis?’

‘Niet elke tekening houdt er een privéleven op na.’

‘Deze kunst is bedoeld voor diegenen die het uurwerk van een antiek horloge interessanter vinden dan het sierlijk bewerkte omhulsel.’

‘Sommige lijnen maken, anderen breken, maar een lijn die geen enkel effect bewerkstelligt bestaat niet.’

‘Net zoals ik je stiltes kan leren interpreteren, zo ook kan ik je tekeningen leren interpreteren.’

‘Net als met ragas zijn sommige tekeningen geschikt voor de ochtend en anderen voor het moment van zonsondergang.’

‘Tekenen is een vorm van slapeloosheid.’

‘Sommige tekeningen gaan vergezeld van een gebruiksaanwijzing, maar de meeste tekeningen hebben er merkbaar behoefte aan.’

‘’Voor wie is je tekening?’ Soms weet ze wie ze is en soms heeft ze er geen idee van.’

‘Het is zo vervelend als tekeningen zeuren over hun buren. Waarom kunnen ze gewoon niet allemaal met elkaar opschieten?’

‘Het verscheuren van een foto is een mogelijke manier om er een tekening van te maken.’

‘Een tekening kan de kiem vormen van een schilderij op dezelfde manier als een aforisme de kiem kan vormen van een essay of een observatie de kiem van een verhaal.’

‘Hoe groot moet een teken zijn om een blad te vullen?’

‘De fijnste lijn snijdt het scherpst.’

‘Het verhaal achter een tekening is altijd slechts onderliggend.’

‘Er zijn tekeningen die op een fluit gespeeld kunnen worden, solo, maar een tekening gearrangeerd voor een voltallig orkest, inclusief tubae en pauken, is nog steeds een tekening.’

‘Sommige tekeningen zijn op zoek en sommige tekeningen op de vlucht.’

‘Sommige kunstenaars tekenen zoals sommige atleten trainen. Andere kunstenaars tekenen zoals andere atleten roken.’

‘Sommige kunstenaars tekenen zoals sommige schrijvers lezen.’

‘Een tekening is een verschil van mening tussen de hand en het oog.’

‘Sommige tekeningen zijn als gebeden die je ’s zondags in de kerk prevelt, anderen lijken meer op het gebed dat op het puntje van je tong lag toen je auto van de weg raakte en je een betonnen muur op je af zag komen. Probeer ervoor te zorgen dat je beide soorten nooit zult hoeven maken.’

‘Sommige tekeningen zijn te warm om aan te raken.’

‘Halftinten zijn maar schimmige kleuren.’

‘Hebben we een vorm ooit zo levendig te pakken als op het moment waarop we hem aan onze greep voelen ontglippen?’

‘…wanneer ongeduld de lijn aan banden legt.’

‘Sommige tekens zijn als smoesjes.’

‘Lijnen die beschikken over tastzin of lijnen die beschikken over gezichtsvermogen?’

‘…overvloedige bondigheid…’

‘…het prefigureren van de ruimte waarin de wereld kan worden getransformeerd.’

‘Als de lijn terug het blad in veert…’

‘…versmelten tot helderheid…’

‘…vloeibare draad…’

‘…ingegrift met een kristal.’