Misschien dringen zich, als je het over Satanstango hebt, eerst de zwarte beelden uit Béla Tarrs gelijknamige film van 1994 op – vooral die eerste zeven minuten waarin een kudde koeien door een verwaarloosd Hongaars dorp sjokt. Eén take lijkt het, alsof het beeldscherm even ontvankelijk is voor lengte en duur als papier dat is voor lange, grazende zinnen. Satanstango was het debuut van de zojuist met de Nobelprijs voor literatuur bekroonde László Krasznahorkai (*1954), scenarist van de film, beroemd om zijn stilistische brille. Het duurde maar liefst tot 2013 voordat het boek uit 1985 in het Nederlands te lezen viel. Uitgeverij Wereldbibliotheek nam het initiatief en vond er een wonderbaarlijke vertaalster voor: Mari Alföldy. Satanstango viel hier meteen in de prijzen, de jury van de Filter Vertaalprijs 2014 werd verleid door de fenomenale zinnen en de drank en de tango waarmee de Hongaarse dorpelingen opgezweept worden. Opgepikt en gekoesterd werden Krasznahorkai en Alföldy ook door Terras. Een Terras-blog uit 2015 noemt het verdwijnen van de menselijke maat in Krasznahorkai’s werk een terugkerend thema: ‘Het verval van de menselijke omgeving, de huizen, de kamers, de pleinen en de straten vindt voor onze ogen plaats, al lezend zien we die wereld worden overgenomen door processen die de menselijke maat te boven gaan. In Satanstango, De melancholie van het verzet en In het noorden een berg, in het zuiden een meer, in het westen wegen, in het oosten een rivier is sprake van een grensoverschrijding, de ruimte van de beschaving wordt verlaten voor de orde van de natuur.’  Mischa Andriessen probeerde in 2017 nog dieper door te dringen in de manier waarop deze Hongaarse auteur schrijft: ‘Kijk je door je oogharen bestaat De Melancholie Van Het Verzet van László Krasznahorkai uit louter zwarte pagina’s. Geen licht, geen lucht’, zegt hij, om even later van het genoemde boek (eveneens verfilmd door Béla Tarr) te zeggen dat het er zo evident op uit is de lezer de adem te doen stokken: ‘Talloze momenten zijn er waarop het je teveel wordt, de blik even moet worden afgewend, even lucht, even niets, maar gaandeweg ontdek je dat die ontzettende veelheid noodzakelijk is, een klap in je gezicht misschien, maar verreweg te verkiezen boven het stilvallen, het niets van het stil zijn, stil blijven.’ Hier te lande is het vroege werk van László Krasznahorkai – het zwarte – bekender dan het latere werk, het naar verluidt lichtere. Hopelijk komt daar de komende jaren verandering in.

 

Naar ‘Het laatst in Turijn’ van László Krasznahorkai (afbeelding)