Hoewel de Portugese auteur Maria Judite de Carvalho (1921-1998) tijdens haar leven door collega’s en recensenten hoog werd gewaardeerd, bleef haar werk toch altijd wat onderbelicht. Dat valt deels te verklaren uit haar afkeer van publiciteit en interviews: vergeefs zoek je op YouTube naar een filmpje waarin haar stem te beluisteren valt of haar gezicht te zien is. ‘De discrete bloem’ werd ze genoemd, ‘de stille schrijfster’. Ze werd geboren in Lissabon aan de vooravond van de dictatuur onder Salazar, die tot 1974 zou duren. In de jaren vijftig woonde ze jarenlang in Frankrijk met haar echtgenoot, schrijver Urbano Tavares Rodrigues, die voor de Portugese geheime politie op de vlucht was. In Parijs kwam ze in contact met Simone de Beauvoir en Albert Camus, wier werk het hare heeft beïnvloed. Haar oeuvre omvat naast vele korte verhalen, novellen en een roman ook crónicas (miniatuurtjes voor kranten), gedichten en schilderijen. Na 2018 kwam er – wellicht mede geïnspireerd door de internationale herontdekking van Clarice Lispector, met wie ze wel wordt vergeleken – opnieuw aandacht voor deze auteur, toen haar verzameld werk in zes delen werd gepubliceerd. Ook buiten Portugal groeit haar lezersschare dankzij de Engelstalige uitgave van haar roman Os armários vazios, vertaald door Margaret Jull Costa. Deze vertaling werd zeer lovend besproken, onder andere door Joyce Carol Oates in The New York Review of Books: ‘Executed as precisely and without sentiment as an autopsy (…) There is no doubting the authenticity of Carvalho’s vision and the originality and severity of her voice, as scathing and pitiless in her depiction of ‘empty’ women as in her depiction of oafish swaggering machismo.’
De verhalen van Carvalho – overigens geen familie van Mário de Carvalho, die u elders in dit blad tegenkomt – worden gekenmerkt door een sobere stijl en vlijmscherpe observaties. Vaak wordt de wereld bezien door de ogen van een ingetogen, stil levende vrouw die weinig invloed lijkt te hebben op de gebeurtenissen. Hoewel deze vrouwen – zoals Adelaide, de hoofdpersoon van het gelijknamige verhaal – oppervlakkig gezien slachtoffer zijn van wreedheid, rancune en machismo, bezitten ze een mysterieuze innerlijke kracht. Schrijver José Cardoso Pires omschreef dit in 1969 in Diário de Lisboa als ‘iets wat al haar personages bescheiden, beschroomd in zich verborgen houden en wat door de schrijfster met een vreemde vanzelfsprekendheid slechts wordt aangestipt, alsof ook zij, bevangen door schroom en diepe compassie, het innerlijk geheim van haar personages niet wil verraden.’
Nu het werk van Maria Judite de Carvalho alsnog aan een reis door de wereld is begonnen, ben ik blij dat ook Nederland wordt aangedaan: naar verwachting zal haar roman Os armários vazios eind 2022 in Nederlandse vertaling verschijnen bij uitgeverij De Bezige Bij.
Lees ook een fragment uit ‘Adelaide’ uit O seu amor por Etel van Maria Judite de Carvalho. Uit het Portugees vertaald door Kitty Pouwels. Lees verder in de papieren Terras #22 ‘Lusofonie’, te bestellen via onze webshop.
